Steeds meer jonge, goedopgeleide Turken keren Nederland de rug toe en kiezen voor een bestaan in Turkije. Erdal Balci: ‘Ze zijn al die discussies over de islam beu.’

door Han Ceelen

Erdal Balci (38), correspondent voor Trouw in Turkije, komt ze overal tegen: jonge Nederlandse Turken die zijn geremigreerd naar het land van hun ouders. Meestal zijn het hoogopgeleide, ambitieuze mensen die ook in Nederland alle kans hadden om te slagen, vertelt hij vanuit Istanbul. Alleen al in zijn eigen kennissenkring telt hij een kunstenaar, een vertaalster en de manager van een filiaal van de hippe Amsterdamse restaurantketen Supperclub.

Balci's bevindingen staan niet op zich, want zoals bekend kiezen steeds meer Turkse Nederlanders voor een toekomst in Turkije. Voor een deel ligt dat aan de toegenomen spanningen tussen Nederlanders en allochtonen, denkt Balci. 'Turken die ik heb gesproken noemden de sfeer in Nederland verziekt. Het leuke, liberale Nederland van weleer bestaat niet meer, zeiden ze. Ze zijn al die discussies over de islam beu.'

Maar veel vertrekkers hebben volgens hem ook gewoon economische motieven. Turkije is immers allang geen achtergebleven landbouwgebied meer. Het is een zich snel ontwikkelend land met een booming economie. Balci: 'De laatste jaren is de groei hier gemiddeld acht procent. Dat zie je nergens in Europa. Het inkomen per hoofd van de bevolking is gestegen van 2000 naar 7000 dollar per jaar. Nog steeds weinig in vergelijking met Nederland, maar het verschil wordt snel kleiner.'

Ook de verwachtingen voor de toekomst zijn namelijk goed, zegt hij. 'Vroeger werden periodes van economische voorspoed altijd gevolgd door een crisis. Maar dankzij de EU-bemoeienis en het beleid van de regering is er nu voor het eerst sprake van economische stabiliteit.'

Daar komt bij dat Turkije de laatste zes à zeven jaar veel leefbaarder is geworden, zegt Balci: 'Het was altijd een heel militaristische samenleving, maar onder druk van de EU is het veel democratischer en opener geworden.'

Om al die redenen zijn Istanbul, Ankara en Izmir aantrekkelijke vestigingsplaatsen geworden voor in Europa opgegroeide Turken, vervolgt Balci. Net als trouwens voor steeds meer niet-Turken, die profiteren van de goede verbindingen met West-Europa. Vooral voor hoger opgeleiden zijn de omstandigheden gunstig: 'De salarissen voor deze groep zijn goed. Misschien wel beter dan in Nederland. En voor ondernemers is Turkije het land van de grote mogelijkheden. Entrepreneurschap wordt hier gewaardeerd, en de Turkse consumenten zijn hongerig.'Nederlandse Turken die de sprong wagen hebben bovendien een vangnet, zegt hij: de dubbele nationaliteit. 'Als alles mislukt kunnen ze altijd weer terug.'

In de watten
Ook cultuurverschillen zullen een rol spelen bij de toenemende migratie, vermoedt Balci. Veel hoger opgeleide Turkse jongeren hebben volgens hem het gevoel dat ze in de Nederlandse maatschappij niet snel genoeg vooruit komen. Of ze vinden dat ze onvoldoende worden beloond voor de sociale positie die ze hebben verworven. 'In Turkije word je in de watten gelegd als je wat hebt gepresteerd. Als klant ben je er koning. Dat is in Nederland anders.

'Voor zover Balci kan inschatten ondervinden Nederlandse Turken weinig aanpassingsproblemen in Turkije. 'Naar wat ik hoor gaat het alleen mis als ze voor een Turkse baas moeten werken. Dan moeten ze opeens overuren maken, en is de beloning vaak ook niet alles. Als ze eigen baas zijn of voor een Europees bedrijf werken, gaat het goed.'

Voorlopig is er nog geen sprake van een massale volksverhuizing van Turkse Nederlanders. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek emigreerden vorig jaar 1843 Turken naar Turkije. Zo'n half procent dus van de 370.000 in Nederland wonende Turken. Maar wel een ruime verdubbeling ten opzichte van 2002. En in de toekomst zou het nog wel eens veel rapper kunnen gaan, denkt Balci: 'Ik denk dat de groep die wil gaan veel groter is. Ik heb in Nederland bijna geen enkele jongere gesproken die niet terug wil.'

Uniek is het fenomeen van terugkerende migranten overigens niet. Nadat Spanje in 1986 toetrad tot de eu en in een mum van tijd uitgroeide tot een welvarende democratie, keerden vrijwel alle gastarbeiders uit Europa terug naar huis.

Hoe zit het tot slot met Balci zelf? Zien we hem nog terug in Nederland? Balci: 'Ik blijf voorlopig nog wel even hier. Tenzij ik een aanbod krijg van de krant om hoofdredacteur te worden. Haha.'

VPRO Gids nr. 39