Tegenlicht maakte een portret van de Nederlandse imamopleiding. Overheid en moslimorganisaties hopen dat zij later een brug kunnen slaan tussen moskee en samenleving. Een rondvraag.

door Elja Looijenstijn

Ebubekir Öztüre, Stichting Islamitisch Centrum Nederland
‘Wij hebben de intentieverklaring van INHOLLAND ondertekend, omdat we de andere moslimorganisaties steunen en voor het algemene belang van de Nederlandse moslims. We hebben zelf echter geen directe behoefte aan in Nederland opgeleide imams, omdat we grotendeels zelfvoorzienend zijn. We zagen begin jaren negentig al aankomen dat er in Nederland opgeleide imams nodig zouden zijn. Daarom zijn we begonnen met interne opleidingen door middel van weekend- en zomercursussen. Veel andere moslimorganisaties hebben dat niet gedaan, en bleven hun imams uit het buitenland halen. De moslimgemeenschap is een onderdeel van de Nederlandse samenleving geworden. Het lijkt me daarom een natuurlijk proces dat de imams ook hier opgeleid worden. Het is belangrijk dat imams, die in Nederland werken, weten hoe de samenleving in elkaar zit. Daaraan kunnen ze de thema’s van hun preken aanpassen, en hun contacten buiten de moskee. Er waren verschillende instellingen die een aanvraag hadden ingediend, maar INHOLLAND heeft de moslimorganisaties weten te overtuigen dat ze integer waren en in de behoefte konden voorzien. De beroepsopleiding is ook een goede stap op weg naar een academische opleiding, die er ook zeker moet en gaat komen.’

Rimke van der Veer, projectdirecteur van de theologische opleidingen van (de School of Education van) INHOLLAND
‘Wij zijn tot nu toe de enige opleiding tot imam die door de overheid erkend is en waar je ook studiefinanciering voor kunt krijgen. De discussie dat er in Nederland opgeleide imams moeten komen speelt eigenlijk al twintig jaar. Tijdens het ministerschap van Rita Verdonk is deze versneld. Net als een aantal andere hogescholen en universiteiten, heeft INHOLLAND een projectplan ingediend bij de overheid. Een belangrijke voorwaarde voor de imamopleiding is een goed contact met de moslimorganisaties. Met vertegenwoordigers van grote koepelorganisaties hebben we een projectgroep samengesteld. Samen hebben we vastgesteld wat men van de afgestudeerden verwacht. Daaronder vallen bijvoorbeeld het kunnen reciteren van koranverzen, goede communicatieve vaardigheden, kunnen reflecteren op de eigen religieuze en spirituele ontwikkeling en het kennen van de tradities en feesten. De opleiding Imam/ islamitisch geestelijk werker wordt gegeven aan de afdeling theologie en levensbeschouwing in Amsterdam. De docenten zijn moslims met een universitaire achtergrond, en daar zijn ook imams bij. Maar de studenten met verschillende religieuze achtergronden hebben ook regelmatig samen les. De toekomstige imams moeten een brugfunctie vervullen tussen de geloofsgemeenschap en de maatschappij, en zo leren ze dat. Net als elke nieuwe opleiding kampten we met wat kinderziektes. Zo hebben we een vak van het eerste naar het tweede jaar verplaatst omdat dat beter bleek te werken. Maar in het algemeen komt de opleiding heel erg tegemoet aan een behoefte. Jongeren wilden zich verdiepen in hun eigen geloofsachtergrond,en dat kon voorheen nog niet aan het hbo. Veel islamitische jongeren hebben geen vwo en kunnen dus niet meteen naar de universiteit. Het is de bedoeling dat afgestudeerden bij ons ook kunnen doorstromen naar een universitaire master. Ik denk dat deze opleiding leidt tot emancipatie van moslims en een betere invulling van de multireligiositeit in Nederland. En dat lijkt me goud waard.’

Prof. Sjoerd van Koningsveld, hoogleraar Islamologie aan de Universiteit Leiden
‘Twee jaar geleden zijn we begonnen met een volledige opleiding islamitische theologie aan de Universiteit Leiden. Deze bestaat uit een bachelor van drie jaar en een master van een jaar. Hier bovenop willen we graag een tweejarige beroepsopleiding opzetten, waarmee je imam kunt worden. We zijn hierover in gesprek met twee grote moslimorganisaties, Raad van Marokkaanse Moskeeën Nederland en Mili Görüs. Met hen zijn we bezig de stichting vorm te geven die in samenwerking met de universiteit de ambtsopleiding gaat verzorgen. Deze constructie kennen we ook bij de christelijke ambtsopleidingen. Ik verwacht dat dit dit jaar rond komt, en dan gaan we subsidie aanvragen in Den Haag. Hopelijk kunnen we dan volgend jaar september met de imam-master beginnen. Het is belangrijk dat Nederlandse imams op hetzelfde intellectuele niveau staan als hun collega’s van andere religieuze stromingen. In de Nederlandse gevangenissen werken nu bijvoorbeeld ongeveer honderd islamitische geestelijke verzorgers. Hun collega’s van christelijke of joodse huize hebben allemaal een academische achtergrond. Ook voor een imam in de moskee voegt een academische opleiding heel veel toe. Wie naar de universiteit is geweest, heeft toch een bredere kijk op de wereld en is allround geschoold. De academische imamopleiding kan het niveau van de islam in Nederland opkrikken. Daarmee bedoel ik het intellectuele niveau van de mensen die professioneel over de islam redeneren. Die niveauverhoging leidt ook weer tot emancipatie van moslims, en is belangrijk bij bestrijding van fundamentalisme en extremisme.’

A. Bentaieb, Stichting Al Islah
‘Al Islah is een instituut voor islamitische opvoeding en onderwijs, dat sinds een jaar of twee op volle toeren draait. We bieden twee opleidingen aan. Doorgaans begint men met het “memoriseren van de heilige Koran” en gaat dan door met de opleiding islamitische theologie, die ongeveer zes jaar duurt. De koranopleiding, die ook een aantal jaar duurt, kun je bij ons ook in deeltijd volgen. Daarom kunnen studenten vanaf 12 jaar bij ons terecht. Na de reguliere middelbare school leven onze studenten in een internaat. In de islam is het memoriseren van de Koran heel belangrijk. Er is geen enkel ander boek dat op zo’n grote schaal uit het hoofd is geleerd. Je zou zelfs kunnen zeggen dat als op een of andere manier alle boeken in de wereld verdwijnen, het enige boek dat exact opnieuw kan worden geschreven, de Koran is. Voor een imam of islamitisch geleerde is het dus belangrijk om de Koran in zijn geheel, of op zijn minst voor een groot gedeelte, uit het hoofd te kennen. Wie bij ons is afgestudeerd kan bijvoorbeeld aan de slag in het onderwijs, de zorg en als geestelijke voorganger in een moskee. We vinden het vanzelfsprekend dat onze studenten de Nederlandse taal en samenleving goed kennen. Wij staan voor bevordering van de leer en het opvoedproces volgens de Islamitische traditie binnen de moderne Nederlandse maatschappij.’

Driss El Boujoufi, Unie van Marokkaanse Moslimorganisaties in Nederland.
‘Wij zitten echt te springen om imams die in Nederland opgeleid zijn. Nu worden de meeste imams in onze moskeeën nog uit het buitenland gehaald. Zij kunnen hun boodschap niet in het Nederlands overbrengen. De tweede en derde generatie moslims kunnen de preek in de moskee niet meer in het Arabisch volgen. Als je wilt dat zij op een goede manier geïnformeerd en ediend worden,moet je ze aanspreken in de Nederlandse taal en context. We zijn daarom al in 1992 begonnen met kijken naar een oriëntatiecursus voor Nederlandse imams. Gelukkig is er de laatste tijd een steeds breder draagvlak. Van een imam verwachten we dat hij een goede preek kan houden, een goede band heeft met de moskeegemeenschap, en de koran kent. Het is veel beter als hij ook kennis heeft van de Nederlandse taal en gebruiken. De studenten aan de opleiding van INHOLLAND krijgen vier jaar les, we hebben ons bemoeid met het curriculum, dus qua inhoud zit het goed. Bovendien zijn ze geboren en getogen in Nederland. Een buitenlandse imam zal veel problemen waar moskeebezoekers mee zitten niet kunnen plaatsen. Als er bijvoorbeeld problemen zijn tussen ouders en hun kinderen, zal een imam uit het buitenland meteen de kant van de ouders kiezen. Een imam die hier opgeleid is kent de problemen van tweede en derde generatie jongeren, en zal dus veel beter advies kunnen geven.’

Uit: VPRO Gids nr. 15