Zijn wij allen infantiele consumenten, zoals Benjamin Barber betoogt? Felix Rottenberg zoekt het uit.

Door Elja Looijestijn

De Tegenlicht-reeks over het nieuwe ondernemen wordt vanavond afgesloten met vijf gesprekken die Felix Rottenberg had met Benjamin Barber en vier nederlandse deskundigen. Rottenberg las het boek De infantiele consument van Benjamin Barber. De Amerikaanse politicoloog beschrijft daarin hoe de markt behoeften creëert, waardoor burgers veel meer kopen dan ze nodig hebben. Hij introduceert wat hij het 'infantiliserend ethos' noemt: de kapitalistische ideologie die verantwoordelijke burgers reduceert tot volgzame consumenten en het publieke goed vervangt door het private eigendom. Rottenberg sprak uitgebreid met Barber en met zijn ideeën in het achterhoofd vroeg hij vier Nederlandse deskundigen naar hun mening.

BEN VERWAAYEN is chief executive van BT Group (voorheen British Telecom). Als topman van het voormalige staatsbedrijf wordt hij wel eens het belangrijkste exportproduct van de Nederlandse managementschool genoemd. Hij schreef het verkiezingsprogramma van de vvd en is overtuigd aanhanger van globalisering en de vrije markt.

FRANS ALEXANDER OTTEN verkoos tegen alle verwachtingen in om niet in het familiebedrijf Philips te gaan werken. In plaats daarvan richtte hij de holdingmaatschappij Tendris op. Tendris ontwikkelt via dochterbedrijven duurzame producten, van groene energie tot een creditcard waarmee de co2-uitstoot van elke aankoop wordt gecompenseerd door boomaanplant. Hij zoekt naar milieuvriendelijke oplossingen en is tegen de graaicultuur in het bedrijfsleven, maar is dol op snelle auto's en zorgt ervoor dat hij zelf ook een leuk inkomen aan zijn succesvolle bedrijf overhoudt.

HERMAN WIJFFELS is sinds november 2006 bewindvoerder bij de Wereldbank in Washington. Daarvoor was hij voorzitter van de ser en topman bij Rabobank. In een interview met het Financieele Dagblad zei hij dat er een radicale omslag in ons denken nodig is. De balans van het kapitalisme is volgens hem na de val van de Muur verdwenen, omdat het zijn (communistische) tegenpool kwijt is. Resultaat: een systeemcrisis in de politiek en het bedrijfsleven.

HENRIËTTE PRAST is hoogleraar gevoelseconomie. Volgens haar kunnen mensen eigenlijk heel slecht met geld omgaan. Ze kunnen zich niet beheersen en financiële risico's nauwelijks inschatten. Verstandig zijn en jezelf disciplineren wordt in de huidige consumptiemaatschappij steeds lastiger.

Uit: VPRO Gids 49 (8 t/m 14 december 2007)