door Han Ceelen
Roofridders worden ze genoemd. Uitzuigers; sprinkhanen; barbaren aan de poort. We hebben het dan over hedgefondsen. U weet wel: de agressieve zwerfkapitalisten die oer-Hollandse iconen als ABN-AMRO, Ahold en Stork belagen in de hoop snel geld te verdienen. Maar klopt dat beeld wel? Of is het gebaseerd op een paar incidenten en vervullen hedgefondsen juist een heel nuttige rol? Begin november concludeerde minister Bos in elk geval het laatste. Zijn oordeel, op basis van onderzoek van de Erasmus Universiteit: hedgefondsen houden directies van ondernemingen scherp, en zijn goed voor de winstgevendheid, de productiviteit en de innovatiekracht. Eén reden dat er zoveel onenigheid bestaat over de rol van hedgefondsen, is dat ze er in alle soorten en maten zijn. Een andere is dat hun activiteiten vaak nogal ondoorzichtig blijven, omdat ze het liefst buiten de schijnwerpers opereren.
Hedgefondsen belagen oer-Hollandse iconen als ABNAMRO, Ahold en Stork in de hoop snel geld te verdienen. Maar klopt dat beeld wel? Of vervullen hedgefondsen juist een heel nuttige rol?
Doch in dat laatste brengt Tegenlicht deze week verandering. Als eerste televisieverslaggevers kregen Kees Brouwer (de Wouter Tapes) en Gijs Meyer Swantee toestemming om een kijkje achter de schermen te nemen bij een hedgefonds. Drie maanden lang volgden zij de vier jonge directeuren van Antaurus, het snelst groeiende hedgefonds van Nederland, gevestigd aan de Amsterdamse Zuid-As. Om een beter inzicht te krijgen in de werking van het fonds, legde de VPRO tevens vijftigduizend euro in. Hoe het met deze investering is gegaan, kunt u maandag in Tegenlicht zien. De VPRO Gids peilde alvast een paar meningen in het het veld.
FRANK KALSHOVEN, directeur van de Argumentenfabriek en columnist voor de Volkskrant en Vrij Nederland: 'Ondernemingen die goed worden geleid en een goed rendement hebben, hebben niks te vrezen'
'Het lijkt me nuttig dat er wat meer openheid komt rond dit soort fondsen. Tot nu toe hangt er vaak een wat schimmige sfeer omheen omdat ze weinig in de openbaarheid treden en nauwelijks worden gecontroleerd. Het zal geen toeval zijn dat uw collega's vijftigduizend euro hebben ingelegd, want precies vanaf dat bedrag vindt er minder controle plaats door de overheid. Die gaat ervan uit dat als je zo'n som kunt investeren, je wel weet welke risico's je neemt.
Ik vind de kritiek op de werkwijze van hegdefondsen onterecht. Het is waar dat sommige zich gedragen als roofdieren. Maar ondernemingen die goed worden geleid en een goed rendement hebben, hebben niks te vrezen. Het zijn alleen slecht functionerende bedrijven die op de korrel worden genomen. Neem ABN-AMRO: dat was gewoon een 'underperformer'. De strategie van Rijkman Groenink had gefaald. Is het dan erg dat zo'n bedrijf door een hedgefonds wordt gedwongen zijn koers te wijzigen? Natuurlijk heeft het vervelende consequenties voor de werknemers en de klanten van ABN-AMRO. En het is jammer voor Nederland dat we het hoofdkantoor van een grote bank kwijtraken. Maar het is ook in niemands belang als zo'n bedrijf maar blijft doormodderen. Er worden ook veel krokodillentranen geplengd hoor. In de jaren '90 waren Nederlandse bedrijven zelf wereldkampioen overnames doen. Veel daarvan hebben echter geen goede resultaten opgeleverd, en wat de hedgefondsen nu doen is die grote conglomeraten weer opknippen. Ook de vakbonden doen vaak schijnheilig. Want wie zitten er in het bestuur van de pensioenfondsen die in hedgefondsen investeren? Vakbondsbestuurders. Die moeten dus tegelijk de belangen van de aandeelhouders en die van de werknemers dienen. Dat gaat natuurlijk niet.'
JEROEN WESTER, redacteur van NRC Handelsblad. Publiceerde onlangs het boek "Help, we worden overgenomen", waarin hij 'de trucs van moderne investeerders' bespreekt: 'Het enge is dat je vaak niet eens weet wie het zijn, want men opereert bij voorkeur vanuit de anonimiteit'
'De meeste hedgefondsen verschillen inderdaad niet zoveel van andere beleggingsfondsen. Maar door de paar procent die zich activistisch opstelt, is het klimaat de laatste jaren wel extreem verhard. Voor je het weet komen ze je bedrijf binnen en rijten je aan stukken. Het enge is ook dat je vaak niet eens weet wie het zijn, want men opereert bij voorkeur vanuit de anonimiteit. Niet voor niets zijn veel van die fondsen gevestigd op de Kaaiman-eilanden. TCI, dat zo'n belangrijke rol heeft gespeeld bij ABM-AMRO, heeft geloof ik niet eens een website; alleen een kantooradres in Londen. Zij zijn echt op een hele brutale manier te werk gegaan. Ik heb een vertegenwoordiger van ze gebeld nadat ze die keiharde brief aan Rijkman Groenink hadden gestuurd. Daarin werd hem verweten dat hij in zeven jaar tijd nul procent waarde had gecreeerd. "Sinds wanneer bent u zelf aandeelhouder?" vroeg ik. "Nou, een paar weken." Of neem die clubs die Stork aanvielen. Op een aandeelhoudersvergadering werd ze gevraagd om op te staan en zich bekend te maken. Dat weigerden ze. De enige die opstond was een duurbetaalde topadvocaat die zei: mijn cliënten zien het belang hiervan niet in. Het is natuurlijk wel zo dat hedgefondsen alleen zo machtig zijn bij de gratie van andere aandeelhouders die hen steunen. Bij ABN-AMRO ging het gerucht dat TCI onder een hoedje speelde met andere partijen die een oogje hadden laten vallen op de bank. Die zouden hebben doorgekregen dat er een fusie ophanden was tussen ING en ABN-AMRO. Daar wilde men een stokje voor steken, en men liet een hedgefonds het vuile werk opknappen.'
DICK KORS, woordvoerder van Stork, dat al tijden in de clinch ligt met de hedgefondsen Centaurus en Paulson, die het bedrijf willen verkopen aan een private equity-partij: 'Op een moment kregen wij een brief. Die begon heel netjes. Tot ergens halverwege het woord "echter" viel.'
'Ja, hoe gaat zoiets? Op een gegeven moment kregen wij een brief, net als ABN-AMRO. Die begon heel netjes, met felicitaties over ons mooie bedrijf en zo. Tot ergens halverwege het woord 'echter' viel. Vervolgens bleek dat men niet tevreden was met onze prestaties, en dat werd verwacht dat we snel actie zouden ondernemen. Als die uitbleef zou men niet aarzelen om de brief in het het publieke domein te brengen. Het was, zoals onze bestuursvoorzitter Sjoerd Vollebregt het heeft omschreven, alsof er een pistool op ons hoofd werd gezet.
Er wordt vaak gezegd dat alleen zwakke bedrijven zoiets overkomt, maar wij presteerden helemaal niet slecht. We waren juist met een succesvolle transformatie bezig. Net als Centaurus en Paulson realiseerden we ons dat er te weinig synergie in ons bedrijf zat, en dat we onderdelen moesten afstoten - alleen wilden we dat in een verantwoord tempo doen. Maar dat ging hen dus niet snel genoeg. De drempel voor dit soort fondsen om in actie te komen is de laatste jaren heel laag geworden. Bij de eerste de beste tegenvaller staan ze meteen op de stoep, en als je wat zwakker staat als bedrijf kiest de publieke opinie al snel de kant van de aandeelhouders. Dat komt natuurlijk ook omdat het speelveld is veranderd. Sinds de code-Tabaksblat hebben de aandeelhouders meer macht, en moeten we als bedrijven meer openheid betrachten. Terwijl wij omgekeerd wel zijn gebonden zijn aan allerlei wetten en regels die het moeilijk maken om ons te verweren. Ook cultuurverschillen spelen een rol bij aanvaringen met buitenlandse hedgefondsen. In Nederland is een Raad van Bestuur verplicht om rekening te houden met alle belangen in een bedrijf: die van de stakeholders, maar ook die van de werknemers. Daar hebben de Angelsaksen soms nogal moeite mee. Die denken: we own the company.'
KEES DE KORT, analist bij AFS Capital Management en dagelijks columnist van BNR-Nieuwsradio: 'Hedgefondsen zijn niets anders dan traditionele beleggingsfondsen met wat meer vrijheid'
'Ik zie niets nieuws onder de zon. Hedgefondsen zijn niets anders dan traditionele beleggingsfondsen met wat meer vrijheid. Dat de bal bij ABN-AMRO aan het rollen werd gebracht door een brief van hedgefonds TCI, had op zich niets te maken met het feit dat zij een hedgefonds waren. Iedere aandeelhouder had zo'n brief kunnen sturen. ABN-AMRO heeft gewoon heel dom gereageerd.
TCI sprak alleen zijn bezorgdheid uit, en drong helemaal niet aan op onmiddellijke maatregelen. Maar de top van de bank is in paniek geraakt, en even later werd bekend dat ze met Barclays gingen praten. Toen zat het spel natuurlijk op de wagen. Als men gewoon een brief had teruggestuurd met de mededeling "we delen uw zorgen en u hoort over vier maanden van ons," dan was er vermoed ik niets gebeurd. Ik denk overigens dat de ergste gekte rond hedgefondsen en private equity-huizen wel voorbij is. Zij hebben alleen maar kunnen gloreren bij de gratie van de banken. Als die niet zo makkelijk geld hadden uitgeleend, had het fenomeen nooit zo groot kunnen worden. Door de huidige kredietcrisis kunnen ze niet meer zo makkelijk aan geld komen, en hoor je er al een stuk minder over.'
____________________________________________________________________________________________
WAT ZIJN HEDGEFONDSEN?
Hedgefondsen bestaan al sinds de jaren '50, maar hun aantal is pas de laatste jaren explosief gegroeid. Ze verschillen van regulieren beleggingsfondsen omdat ze alleen toegankelijk zijn voor grote beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, vermogende particulieren), en omdat ze zichzelf geen beperkingen opleggen in hun beleggingsbeleid. Vaak met geleend kapitaal zwerven ze de hele wereld rond op zoek naar investeringsmogelijkheden. Kenmerkend voor hedgefondsen is ook dat ze risico's middels allerlei financiële constructies proberen af te schermen (vandaar de naam hedge, Engels voor heg). De hedgefondsen die recent in het nieuws zijn gekomen, behoren tot de kleine groep die zich 'activistisch' opstelt. Zij nemen aandelen in bedrijven en zetten vervolgens het management onder druk om veranderingen door te voeren. Volgens onderzoek zijn er wereldwijd ongeveer tienduizend hedgefondsen actief, die goed zijn voor 2000 miljard aan beleggingen. In Nederland zit nog geen vijf procent van het belegde vermogen in een hedgefonds, in de VS is dit 25 procent.
PRIVATE EQUITY
Vaak worden hedgefondsen verward met private equity. Private equity-investeerders doen echter iets wezenlijks anders. Zij kopen een bedrijf op (al dan niet beursgenoteerd), bemoeien zich in detail met de bedrijfsvoering, en proberen het na een aantal jaar met winst weer door te verkopen (zoals bijvoorbeeld investeerder Apax deed met PCM).
AHOLD
De plaaggeesten van Stork, Centaurus en Paulson, openden eveneens de aanval op Ahold. Ook het moederbedrijf van Albert Heijn zou volgens de Britten een aantal bedrijfsonderdelen moeten afstoten. Ahold weigerde in tegenstelling tot Stork te onderhandelen, maar presenteerde onlangs wel plannen die grotendeels tegemoetkomen aan de eisen van de twee. Toch gaan de voorstellen de hedgefondsen naar verluidt niet ver genoeg. Ahold zou niet slechts een aantal, maar alle Amerikaanse supermarkten moeten verkopen.
STORK
Ligt al tijden in de clinch met de Britse hedgefondsen Centaurus en Paulson. Deze willen dat het bedrijf, dat zowel in kippenslachtmachines, textieldrukmachines als luchtvaartonderhoud doet, wordt verkocht aan private equity-financiers.
Dit voorjaar leek Stork te worden verkocht aan de Britse investeerder Candover, maar die trok zijn bod later weer in.
Onlangs volgde een nieuw bod, dat echter door Centaurus en Paulson te laag werd bevonden.
ABN-AMRO
Het koningsdrama. De ondergang van De Bank begon met een brief van hedgefonds The Children's Fund (TCI), dat betere prestaties eiste van topman Rijkman Groenink.
CODE-TABAKSBLAT
In 2004 geïntroduceerde gedragscode voor beursgenoteerde ondernemingen en hun aandeelhouders. Een van de gevolgen van de code was dat de positie van de aandeelhouders werd versterkt.
Uit: VPRO Gids nr. 48