Zo wijst Peter Gortzak, vice-voorzitter van de FNV, erop dat er de afgelopen zes jaar een nieuw soort kapitalistische mentaliteit is onstaan. Onder druk van de wereldwijde jacht op rendement erodeert de klassiek kapitalistische visie dat een onderneming bestaat uit kapitaal en arbeid samen. Ondernemen gaat in toenemende mate alleen nog maar om winst en beleggers zijn ook alleen nog maar bezig met winst. Werknemers bij bedrijven als KPN, Stork, ABN AMRO en het krantenconcern PCM ondervinden daarvan de gevolgen. Vakbonden zijn daarom voorstander van meer regulering en sturing van ‘sprinkhanen’ zoals private equity en hedgefondsen.
De vakbonden in Europa, maar ook in Nederland, maken zich grote zorgen om het 'durfkapitaal' dat risico’s met zich brengt voor de belangen van werknemers. Private equity fondsen, maar vooral ook de hedgefondsen, zijn in de ogen van de vakbonden teveel gericht op de korte termijn en op rendement alleen. Daardoor ontplooien deze fondsen activiteiten die schadelijk zijn voor de continuïteit van bedrijven en voor de werkgelegenheid.
Ewald Engelen is financieel geograaf en als onderzoeker naar internationale kapitaalstromen verbonden aan de UvA. Hij stoort zich aan de defensieve houding die vakbonden hebben ten aanzien van private equity- en hedgefondsen. Die houding is volgens Engelen onterecht omdat de vakbonden zelf in een soort spagaat zitten.
Zo is de FNV vertegenwoordigd in de besturen van pensioenfondsen als het ABP en PGGM. Deze enorme pensioenfondsen staan onder druk van de vergrijzing en moeten kiezen tussen ofwel hogere premies ofwel hoger rendement. Volgens Ewald Engelen zoeken zij in de jacht op hoger rendement steeds vaker de grenzen van de financiële markten op. En deze jacht op rendement vindt plaats met goedkeuring van de vakbondsleden in de besturen van de pensioenfondsen. Het ABP en PGGM beschikken ook over hun eigen private equityfonds: Alpinvest.
Engelen wijst op het dilemma dat de vakbonden, die aan de ene kant piepen over werkgelegenheid, tegelijkertijd een goed rendement verlangen van de pensioenfondsen. Een hoog pensioen tegen lage premies. Maar hoe komen de pensioenfondsen aan dat goede rendement? Via private equity en andere fondsen… Als vakbondslid betaal je dus via jouw pensioenpremies misschien wel mee aan het opkopen en opknippen van het bedrijf waar je zelf werkt. Een duivels dilemma!
Laten internationale private equity- en hedgefondsen zich wel sturen? En als deze fondsen en geldstromen niet meer tegen zijn te houden, is het dan nog lonend om te denken in termen van Nederlands bezit, Nederlandse ondernemingen en Nederlandse banen?
Kijk hier naar de uitzending van Buitenhof van 25 februari 2007 over het dilemma van de vakbond.
Door Herman Schulte Nordholt, redacteur Buitenhof