DE LANGE OORLOG
Januari 2006. In zijn State of the Union-speech spreekt George W. Bush over de War on Terror als 'a long war'. Collega's in zijn 'administration' noemen het inmiddels Thé Long War. Zoals de Koude Oorlog 50 jaar duurde (1949-1989), zo zou de War on Terror ook wel eens een halve eeuw kunnen gaan beslaan. Terwijl de Berlijnse Muur werd afgebroken, ontstond om Israël heen een nieuwe afscheidingsmuur. En recentelijk stelden de Amerikanen voor om de soennitische wijk Adhamiya in Bagdad te ommuren, als een enclave in sjiietenland.
Verschuiven de muren naar het (nabije) Oosten? Lag het slagveld voor WO I en WO II (voornamelijk) in Europa, het lijkt voor de hand te liggen dat een eventuele WO III in het Midden-Oosten zal woeden. Of moeten we zeggen WO IV? Norman Podhoretz, de Joodse intellectuele godfather van de neocons, stelde direct na 9-11 dat Samuel Huntington's 'Clash of Civilizations' nu maar direct ook militaire werkelijkheid moest worden. 'The war against militant islam' ís de Vierde Wereldoorlog. De Koude Oorlog geldt voor hem dan als de Derde Wereldoorlog (met het slagveld in Korea en Vietnam, en het IJzeren Gordijn als frontlijn). In een aantal artikelen die hij tussen 2002 en 2004 schreef in Commentary Magazine onderbouwt hij de theorie dat in de jaren nul van deze eeuw de eerste stadia te zien zijn van een lange oorlog: akte nummer één was 9-11, akte twee is de inval in Irak. De stadia drie tot en met vijf komen uiteindelijk neer op 'benevolent transformation of the Middle East'.
Zijn neocon nazaat Bill Kristol, oprichter van de Project for a New American Century, omschreef de nieuwe aanvalsstrategie -of moeten we zeggen: vergeldingsstrategie?- in maart 2002 als volgt:
"... We are no longer prepared to rely mainly on negotiations, trade pressures, arms control regimes and international institutions in order to solve critical world problems. The Israeli operation against the Iraqi nuclear reactor in Osirak is our new paradigm. Time is not on our side. We need to act soon, act preemptively, and act alone if necessary. Osirak is now the model of how foreign policy has to be conducted. Indeed, today the US is committed to forcing regime change in Iran, Iraq, and North Korea. We will be much more aggressive in pursuing this goal; no longer are we content to wait for history to work things through. Unfortunately, Europe does not yet seem to understand our new world. They wish to return to pre-September 2001 rules."
Kristol slaat, gezien het Irak-debacle, dit soort taal anno 2007 niet meer uit. Wel volharden hij en zijn companen natuurlijk in de centrale rol die de VS in het Midden-Oosten moet blijven spelen. In een recent artikel in hun havikken-huisblad The Weekly Standard schreven Kristol en zijn mede- auteur Robert Kagan over 'Surrender as Realism'. Met als weinig verrassende conclusie dat dergelijk 'realisme' ten aanzien van Irak catastrofale gevolgen zou hebben.
Aan de andere uiterste pool van het debat over de toekomst, staat Amos Oz: die blijft optimistisch geloven dat het Mekka-initiatief uitgroeit tot een pan-Arabisch vredesakkoord en een tweestaten-oplossing. Dus een toekomst waarbij Israël en de buren leren om vreedzaam te co-existeren.
De daadwerkelijke nabije toekomst voor het Nabije Oosten ligt hoogstwaarschijnlijk ergens tussen die twee extremen in.
TRENDS
Stapje terug. Zonder direct in die uiterste polen (WO III/IV óf totale vrede) terecht te komen. Een open blik op verleden, heden en toekomst van de regio vinden we bij Richard Haass, die eind 2006 twaalf ontwikkelingen schetste voor het Midden-Oosten. Zijn centrale stelling: het Midden-Oosten zal de komende jaren steeds meer bepaald worden door de landen die de regio vormen zelf. En steeds minder door 'krachten van buiten'. Tussen 1798 (Napoleon landt in Egypte) en de -hopelijk aanstaande- geleidelijke terugtrekking van de VS uit Irak en de Perzische Golf ziet hij de volgende 12 'trends':
1. de invloed van de VS op/in het Midden Oosten zal onmiskenbaar minder worden
2. de invloed van de Europese Unie (Palestina!), Rusland en China zal groeien
3. de macht van Iran wordt groter: tegenpool voor Israël in de regio
4. Israël, de enige moderne economisch-geglobaliseerde staat is verzwakt door de aanval op Libanon en Iraanse dreiging
5. Israël onder Kadima (zwak) blijft unilateraal
6. 'Iraq will remain messy for years to come'
7. olie zal in de hoge prijsregionen blijven
8. militia's zullen in dit deel van de wereld aan macht blijven winnen
9. terrorisme zal ingebed blijven in de samenlevingen in Irak, Saoedi Arabië en Egypte
10. de kloof tussen Soennieten en Sjiieten kan wijder worden, ook in Bahrein, Libanon en Saoedi Arabië
11. Egypte en Saoedi Arabië zullen gaan wedijveren om de titel 'grootste belhamel van de regio'
12. spanningen tussen Iran en andere Arabische staten kunnen niet alleen de mogelijk toekomstige globalisering van het Midden-Oosten in de weg staan, maar ook het proces van regionalisering kan erdoor belemmerd worden
ECONOMISCH
Een mooi overzicht, maar wel erg (geo-)politiek. Welke rol speelt daarbij de economie? Daarover publiceerde de Iraans-Britse politocoloog Anoush Ehteshami juist het boek 'Globalization and Geopolitics in the Middle East: old games, new rules'. Zijn centrale stelling: militair optreden tegen Iran (of het nou van de VS of Israël is, of gezamenlijk) zal hoogstwaarschijnlijk wereldomspannende gevolgen hebben. Niet alleen een hoge olieprijs en disruptie van aanvoer vanuit de Perzische golf, maar ook problemen voor het zo snel groeiende Verre Oosten. Dat het Westen steeds meer vrienden krijgt in de Gulf Cooperation Council (Koeweit, Qatar, Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten, Oman en Saoedi-Arabië) maakt de politieke economie er niet eenvoudiger op.
Hetzelfde concluderen de hoofdeconomen van de ING Bank in een via weblog Sargasso uitgelekt onderzoeksrapport getiteld 'Attacking Iran'. Uitgaande van wat Kristol hierboven al het Osiraq model noemde, rekenen zij de gevolgen van een preventieve aanval door. In 1981 bombardeerde Israël de prille nucleaire installatie van Saddam Hussein bij de plaats Osiraq. Die geslaagde operatie wordt soms gezien als model voor hoe met een nucleair bewapenend Iran zou moeten worden omgesprongen.
ING-economen Mark Cliffe en Charles Robertson maken onderscheid tussen een 'beperkte' en een ' wijdsere' Iraanse vergelding. De beperkte variant zou betekenen dat via Hezbollah Israël de volle laag krijgt; de wijdsere actie zou kunnen inhouden dat de Straat van Hormuz wordt afgesloten, en dat sjiietische groepen in de Golfstaten sabotage zouden gaan plegen. Met desastreuze gevolgen voor de wereldeconomie natuurlijk.
MILITAIR & RELIGIEUS
En ook op het militaire vlak wordt de preventieve aanval op Iran helemaal niet zo ondenkbaar geacht. Al in 2004 werd aan de Naval Postgraduate School in Monterey California een 'thesis' geschreven getiteld 'Israel's Attack on Osiraq: a model for future preventive strikes?'. En ook de groten der aarden stoeien met de scenario's van hoe het oorlog zou kunnen worden: Timothy Garton Ash beschreef nog onlangs hoe Hillary Clinton tot actie over zou kunnen gaan in 2009, voormalig wapeninspecteur Scott Ritter publiceerde recentelijk 'Target Iran' en onderzoeksjournalist Seymour Hersh haalde in The New Yorker de aanvalsplannen al boven water.
Grote angst bij velen is de olie die heetgebakerde religies nog op dit al smeulende vuurtje zouden kunnen gooien. In 'On the Road to Armageddon' wordt uiteengezet hoe de miljoenen Amerikaanse gelovigen en 'endtimers' het laatste duwtje zouden kunnen geven om de regio te doen ontploffen. En het boek van televisiedominee John Hagee heet niet voor niets 'Jerusalem Countdown' .
Laten we onze hoop maar vestigen op 'beschaving' in plaats van op 'botsing' .