● DUITSLAND NU: ZORGENKIND VAN DE EU
Duitsland kent een aantal hardnekkige problemen, de meeste economisch van aard. De Duitse economie is in grootte de derde ter wereld en vertegenwoordigt maar liefst één derde van het totale binnenlands product van de Eurolanden. Maar desondanks wordt Duitsland al jaren beschouwd als het zorgenkind van de Europese monetaire unie. Vorig jaar groeide de economie slechts met 0.6%, het laagste percentage in de EU. Voor dit jaar worden nog slechtere cijfers verwacht, tot zelfs 0.25%. Economische experts wijten de stagnerende groei vooral aan het gebrek aan flexibiliteit van de Duitse economie, maar ook de werkloosheid vormt een groot probleem. Momenteel zitten ongeveer 4 miljoen mensen zonder baan. Door de stagnerende wereldeconomie stijgt dat aantal weer. Het afgelopen jaar gingen 25% meer bedrijven failliet dan het jaar ervoor, 40.000 in totaal waarbij zo'n 600.000 mensen hun baan verloren.
Maar er zijn meer problemen waar de nieuwe regering een antwoord op zal moeten vinden. De loonkosten in Duitsland zijn hoger dan waar ook, hetzelfde geldt voor de lasten van de verzorgingsstaat, waardoor de sociale premies fors stijgen. Het aandeel in de wereldhandel neemt af en de vergrijzing gaat sneller dan elders in Europa. De schuldenlast van de Duitse huishoudens neemt hand over hand toe, met name in het voormalige Oost-Duitsland, dat er economisch slechter voor staat dan vier jaar terug. En ook het onderwijs, eens Duitslands trots, kent problemen. Bij een wereldwijd onderzoek dat de OESO dit jaar hield naar de leerprestaties van 15-jarigen eindigde Duitsland op een beschamende 21e plaats. Genoeg werk aan de winkel dus, voor de nieuwe regering.
● DE KIEZERS
Wie kiezen de nieuwe leden van de Bondsdag? In totaal telt Duitsland 82.2 miljoen inwoners, waarvan er 61.2 miljoen stemgerechtigd zijn. Met 25.1 miljoen mensen vormen mannen en vrouwen tussen 21 en 45 de grootste groep binnen de kiesgerechtigden. 3.3 Miljoen mensen stemmen dit jaar voor het eerst. De kiezers zijn verdeeld over 299 districten, tezamen kiezen ze 598 kamerleden die hen in de Bondsdag zullen gaan vertegenwoordigen.
● DE PROCEDURE
De verkiezingsstrijd in Duitsland wordt in de media vaak teruggebracht tot de strijd tussen Gerhard Schröder en Edmund Stoiber. En dat is niet voor niets. Want hoewel Duitsers hun kanselier niet rechtstreeks kiezen, staat wel vast dat één van beide bondskanselier gaat worden. Schröder en Stoiber vertegenwoordigen namelijk de twee grote partijen in Duitsland, respectievelijk de sociaal democratische SPD en de christen-democratische CDU/CSU. Al ver vóór de verkiezingen hebben beide partijen hun kandidaat voor het kanselierschap bekend gemaakt. De partij die het grootst wordt levert uiteindelijk de kanselier.
Het stemmen verloopt in Duitsland wat anders dan bij ons. Stemgerechtigden brengen namelijk twee stemmen uit op verkiezingsdag. Met de eerste stem kunnen ze rechtstreeks een bondsdagkandidaat kiezen, en met hun tweede stem maken ze hun voorkeur voor een partij kenbaar. Deze tweede stem is van grotere invloed, omdat het aantal ‘tweede’ stemmen bepaalt hoe groot een partij in de Bondsdag wordt, en dus uiteindelijk ook wie de verkiezingen wint.
● DE THEMA'S
Voor een deel komen de thema's in de Duitse verkiezingen overeen met die van de recente Nederlandse verkiezingen: immigratie, onderwijs en gezondheidszorg bijvoorbeeld. Maar er zijn natuurlijk ook verschillen. Meest opvallend is de grote aandacht bij de oosterburen voor het werkloosheidsprobleem. Zoals hierboven uitgelegd vormt het tekort aan werkgelegenheid een grote belemmering bij de groei van de Duitse economie, en is daarmee de basis van veel andere problemen. Met name in de nieuwe deelstaten is de werkloosheid enorm, gemiddeld 19 procent van de beroepsbevolking. De belofte van de socialisten van de SPD bij de verkiezingen van 1998 om de werkloosheid terug te brengen naar beneden 3.5 miljoen mensen is niet uitgekomen. Begin dit jaar heeft de SPD een speciale commissie in het leven geroepen om de arbeidsmarkt drastisch te hervormen. De CDU en de FDP verwijten de regeringspartijen slechts met het oog op de verkiezingsuitslag opeens bereid te zijn harde maatregelen tegen de werkloosheid te nemen. Ze beschuldigen de regering er bovendien van voorstellen uit hun eigen programma's letterlijk te hebben overgenomen.
Een ander verschil in verkiezingsthema’s met ons land is de grote aandacht voor het gezin, een reactie op de demografische vooruitzichten van Duitsland. Naar verwachting krijgt Duitsland te maken met een bevolkingsafname, wat haar neerslag zal hebben op de arbeidsmarkt en waardoor de ouderenzorg op termijn onbetaalbaar wordt. Enerzijds wil de regering dit tegengaan door een speciale wet voor arbeidsmigratie in te voeren, anderzijds wordt het krijgen van kinderen financieel aantrekkelijker gemaakt. Met name de CDU gaat ver in haar voorstellen op dit punt, ze willen de kinderbijslag flink verhogen en veel meer mogelijkheden creëren om werk te combineren met het opvoeden van kinderen.
● HET OOSTEN
Zoals ook in 'Bluhende Landschaften' is te zien, is de situatie in het voormalige Oost-Duitsland nog verre van rooskleurig. Het Oosten speelt dan ook een belangrijke rol bij de verkiezingen. Probleem voor de partijen is dat het stemgedrag van de Ossies zich moeilijk laat voorspellen. Er bestaat nog geen traditionele partijbinding zoals in het westen van Duitsland (uitgezonderd de relatief kleine PDS dat voortkomt uit de communistische partijen), dus de verwachting is dat niet nagekomen beloften bij vorige verkiezingen veel sneller worden afgestraft. Met name voor de huidige regeringspartijen SPD en De Groenen zou dit nadelig zijn. De plannen met betrekking tot de nieuwe deelstaten zijn bij alle partijen voor een groot deel hetzelfde; ze beloven meer werk, investeringen in de industrie en het bedrijfsleven en een verbetering van de infrastructuur. De verschillen zitten in de manier waarop; zo willen de sociaal-democraten de nog altijd aanwezige salarisverschillen tussen Oost en West afschaffen om de leefomstandigheden te verbeteren. De liberalen willen daarentegen de subsidies voor lonen afschaffen, waardoor het verschil in loonniveau tussen Oost-en West-Duitsland verder zal toenemen.