Zo helpen we elkaar door de crisis heen

Tom Reijner , 20 maart 2020

Welke solidaire initiatieven ontstaan er tijdens de coronacrisis? We zetten ze voor je op een rij. Ken je er ook een? Tip ons: onlinetegenlicht@vpro.nl.

Voor iedereen is het een heel gek gegeven: van de ene op de andere dag zit je voornamelijk binnen en zijn je sociale contacten – als het goed is – tot een minimum beperkt.

Het valt niet mee om je ouders of grootouders een tijdlang niet te zien, je vrienden alleen nog via Whatsapp of Skype te spreken en alleen voor het broodnodige de deur uit te gaan. En je ondertussen ook nog flinke zorgen te maken. Want niemand weet hoe erg het wordt, hoeveel mensen ziek worden en er komen te overlijden.

Van zzp’ers met een broodfonds tot boeren met een coöperatie: al jaren volgt VPRO Tegenlicht solidaire initiatieven in Nederland die je nu, in tijden van corona, gelukkig overál ziet verschijnen. Is solidariteit straks het nieuwe normaal?

blauwdruk

Fysiek samenkomen kan even niet meer en dus worden de koppen online bij elkaar gestoken. Het gaat van kleine gebaren naar hulp voor ouderen in een verzorgingstehuis tot grootschaliger initiatieven die ook de corona-crisis zouden kunnen overleven. Of op z’n minst een blauwdruk zouden kunnen zijn voor een virusvrije toekomst.

Om maar eens te beginnen bij de initiatieven die misschien structureel niet veel zoden aan de dijk zetten, maar wel hartverwarmend zijn. Buren die cupcakes voor elkaar bakken en die als cadeautjes op de deurmat leggen. Mensen die in buurt-Whatsapp-groepen hun hulp aanbieden aan hulpbehoevende buren.

coronapost

In de verzorgings- en verpleeghuizen in Brabant bijvoorbeeld is de situatie soms echt schrijnend. Ouderen die nauwelijks meer bezoek mogen ontvangen en vereenzamen, omdat ook de knutselmiddagen zijn afgelast. Coronapost biedt een beetje soelaas. Onder het motto ‘bezorg je oma geen corona maar een kaartje’ kun je iemand opgeven die van jou een foto of kaartje ontvangt.

Je kunt ook een oudere ‘adopteren’. Je geeft aan welke interesses je hebt en wordt vervolgens gekoppeld aan een oudere die om een praatje verlegen zit nu de kleinkinderen niet meer op bezoek mogen of willen komen – uit angst om het virus over te dragen.

toekomstmuziek

In de kunst- en cultuursector zitten veel artiesten, theatermakers en andere kunstenaars thuis, omdat musea, podia en andere concert- en theaterzalen gesloten zijn. Deze website brengt klassiek geschoolde musici bijeen, om samen aan een choral uit de Mattheus Passion te werken. Wat je nodig hebt? Alleen email of een smartphone. De verschillende opnames van over de hele wereld worden vervolgens laag voor laag opgebouwd, zodat een nieuwe versie wordt gevormd.

Ook horeca-ondernemers slaan her en der de handen ineen om hun overgebleven voedselwaren naar de voedselbank te brengen. En ja, ze zitten daar ook te wachten op bittergarnituur. Je moet er immers thuis iets feestelijks van maken, deze dagen.

poppodium wordt intensive care

Maar er zijn ook initiatieven die verder strekken, die een directe maatschappelijke impact hebben. Je komt, het internet afstruinend, geweldige dingen tegen. In de festivalbranche bijvoorbeeld staat alles even helemaal stil. Op moment van schrijven heeft de evenementenbranche al een grote klap te verduren gehad: de afgelasting van het Britse festival Glastonbury, dat eind juni zou worden gehouden. Door die beslissing komen vermoedelijk ook andere festivals in problemen.

Onze redactie zag op LinkedIn hoe een bedrijf dat normaal tijdelijke onderkomens bouwt voor bezoekers en medewerkers op grote evenementen nu met zijn partners de handen ineenslaat om ‘binnen 24 uur tot 100 extra ruimtes voor zorginstellingen’ te bouwen. Ziekenhuizen, en dan vooral de intensive cares in Brabant, raken namelijk steeds voller. Artsen, verplegers en andere zorgmedewerkers draaien overuren. Het is de bedoeling dat zij in die te bouwen noodvoorzieningen wat kunnen rusten en bijkomen.

help iemand met een cruciaal beroep

Mensen met zo’n cruciaal beroep kunnen in deze crisistijd een beroep doen op anderen via VoorSamen.nl. Die website brengt je, als zorgverlener, leraar of vakkenvuller in contact met mensen die op jouw kinderen willen passen.

Via Twitter gebeurt natuurlijk iets soortgelijks onder de hashtag #coronahulp. Een van de grotere initiatieven komt van NU91, de beroepsorganisatie voor verpleegkundigen en verzorgenden. Die werd de afgelopen dagen overstelpt met verzoeken van bijvoorbeeld ex-verpleegkundigen die hun steentje willen bijdragen. NU91 besloot tot een landelijk coördinatiepunt om die verzoeken in goede banen te leiden, zodat mensen met een zorgachtergrond ook echt aan de slag kunnen.

leren voor de toekomst

Er zijn ook al initiatieven die een blik in de toekomst werpen. Nu veel leraren en leerlingen thuiszitten, ontstaan er alternatieve manieren om kennis over te dragen. Iedereen probeert zo snel als dat kan digitaal onderwijs aan te bieden. CoSpaces Community – een soort digitaal onderwijsplatform – bestond al ruim voor de coronacrisis en speelt nu in op de omstandigheden: je kunt bijvoorbeeld (gratis) een virtual reality-spel programmeren – een vaardigheid die in je de toekomst nog wel eens hard nodig zou kunnen hebben.

Veel mensen zullen in deze crisis zien hoezeer het loont om samen de handschoen op te pakken. Wie weet scheppen al die inspirerende voorbeelden van collectieve actie een precedent en wordt het nieuwe normaal ook echt het nieuwe normaal in het post-coronatijdperk.

social distancing

Social distancing is voor mensen die van nature geneigd zijn om de groepsdrukte op te zoeken, het nieuwe normaal geworden. Langzaamaan zal dat bij de meeste thuisblijvers indalen en zal dit nieuwe normaal worden geïncorporeerd in het dagelijks leven – totdat het ‘oude normaal’ terugkeert.

Psychiater Damiaan Denys, bij wie wij al eens op de sofa lagen, verwoordde het vrijdag 13 maart mooi in het NPO 1-radioprogramma Dit is De Dag: ‘Ik zou het toch een beetje aanvaarden. Sommige dingen gebeuren nu eenmaal.’

In pre-pandemische tijden deden we waar we zin in hadden. Het hyperindividualisme in landen als de onze vierde hoogtij. Een steeds groter percentage van de Nederlandse bevolking leeft ‘solo’ en die is ook nu op zichzelf aangewezen.

Toch was er, ook vóór corona, al langere tijd een tegengestelde beweging zichtbaar die al die geïndividualiseerde mensen probeert te verenigen. Tégen de stroom van het marktgestuurde denken in.

in een burgercollectief nemen burgers zelf het initiatief in situaties waar de overheid of de markt het laat afweten

VPRO Tegenlicht legde de afgelopen jaren verschillende solidaire initiatieven vast, zij het onder compleet andere omstandigheden. Een aantal zzp’ers, die in deze corona-crisis flinke klappen krijgen, zit in een broodfonds, zagen we in 'Ons Dagelijks Brood' (september 2017). Daarin zijn zelfstandigen met heel diverse beroepen verenigd, die elkaar financieel ondersteunen bij langdurige ziekte of een ongeval.

In 'Ons Gemeengoed' (april 2018) vertelde hoogleraar Tine de Moor over zogenoemde 'commons'. Deze burgercollectieven hebben sinds 2005 een enorme vlucht genomen. In een burgercollectief nemen burgers zelf het initiatief tot gezamenlijk beheer in situaties waar de overheid of de markt het laat afweten.

we doen het samen

Mensen gaan niet van zichzelf uit, maar willen dat de ander het ook goed heeft. De Herenboeren is zo’n prachtig voorbeeld. Huishoudens ‘adopteren’ een boer na inleg van enkele duizenden euro’s en voorzien hem van een stabiel inkomen doordat hij als het ware bij deze gezinnen in dienst komt. Een duurzame manier van landbouw bedrijven die ook de gemeenschapszin te goede komt: we doen het namelijk samen.