Boyan Slat wil nu rivieren plasticvrij maken

Verreweg het meeste oceaanplastic komt uit maar duizend rivieren, zegt The Ocean Cleanup. De startup ontwierp een boot die binnen vijf jaar dat plastic uit die rivieren moet halen.

'Oh my God. It's starting in 15 minutes and I'm sooo excited' vlogt Miss Nederland aan haar 123 duizend Instagram-volgers.

Als The Ocean Cleanup naast plastic uit oceanen halen nog iets goed kan, dan is het wel marketing. Diep in de haven van Rotterdam is een volledige scheepsterminal omgebouwd tot een donkerblauw verlicht decor, waar ondernemer Boyan Slat afgelopen zaterdag zijn keynote speech gaf voor een dertig meter breed LED-scherm.

Wanneer dat scherm onder begeleiding van pauken omhoog wordt getakeld, zien honderden genodigden en (internationale) pers het spektakelstuk van de avond. In het water ligt Slats nieuwste creatie om plastic nu ook uit de rivieren te gaan halen: de Interceptor.

Eerder deze maand meldde de startup van Slat dat de problemen met het oceaanproject verholpen waren en de oceaanapparaten opgeschaald kunnen worden.

het antwoord van Slat

De rivierenboot is nu Slats antwoord op de kritiek dat de oceanische plasticvanger maar 0,1 procent zou gaan opruimen van al het plastic dat jaarlijks in de zee verdwijnt.

'Als je kijkt naar hoeveel werk we hierin hebben gestopt, vonden we alleen een persbericht niet op z'n plaats,' zegt Slat. 'We willen onze twee projecten neerzetten als gelijkwaardig aan elkaar. Het rivierenplastic is net zo'n belangrijk probleem. Daar willen we graag aandacht voor vragen.'

'Een persbericht was niet echt op zijn plaats'

Boyan Slat

dichter bij de bron

De Interceptor gebruikt een drijvend scherm en de stroming van de rivier om het plastic naar zich toe te drijven, waar het vervolgens via een waterdoorlatende transportband in containers wordt gedeponeerd. Met camera’s wordt de afvalstroom op afstand in de gaten gehouden.

Veel rivieren kennen plekken waar al het drijvende spul in een beperkte breedte langsdrijft, zodat de Interceptor zich volgens Slat strategisch kan positioneren en niet in de weg zal zitten van scheepvaart. Ook zal het rivierwater kalm moeten zijn, zodat het plastic naar de oppervlakte komt en dus onderschept kan worden.

Op dit moment zijn er al twee apparaten actief in Indonesië en Maleisië, die maximaal negentig procent van het plastic uit de rivier kunnen onderscheppen. Rivieren in Vietnam, Dominicaanse Republiek, Thailand en de Verenigde Staten worden hierna aangepakt.

Het is de ambitie van The Ocean Cleanup om binnen vijf jaar aanwezig te zijn in de duizend meest vervuilde rivieren. Die rivieren zorgen volgens Slat en co voor tachtig procent van al het plastic in de oceanen.

hoe wil The Ocean Cleanup dat gaan doen?

Volgens Lonneke Holierhoek, chief operations van de startup, moet er vooral heel veel samengewerkt worden met lokale partners.

Gemeentes die vergunningen afgeven, universiteiten die kennis hebben over de lokale rivier, bedrijven die het systeem willen exploiteren of sponsoren en afvalhandelaren die het plastic verantwoord kunnen verwerken. Dat is het soort contacten dat The Ocean Cleanup zoekt.

'Het is niet de bedoeling dat wij ergens arriveren en zeggen "zo gaan we het doen". Uiteindelijk zijn wij een technologiebedrijf en moeten die lokale partijen het zelf gaan doen', zegt Holierhoek. Die partijen zullen in de toekomst dan ook de kosten moeten gaan verdelen. Op dit moment kost een Interceptor nog zo'n 700.000 euro, maar dat kan goedkoper worden wanneer er wordt opgeschaald.

Tekst loopt door onder video

'Hopelijk geeft een avond als deze een nieuwe impuls'

Lonneke Olierhoek, chief operations

de bottle neck

Maar hoe wil het rivierenteam van The Ocean Cleanup, dat 25 man sterk is, binnen vijf jaar banden aanknopen met minstens duizend partijen?

'Dat is inderdaad de correcte bottle neck van het hele plan,' zegt Slat. 'De technlogie is er, maar we zijn ook de architecten die het bouwen van consortia rondom die rivieren orchestreert.'

Slat wil het smeden van die samenwerkingsverbanden versnellen door te zoeken naar fabrikanten, installateurs en afvalverwerkers die op schaal kunnen werken. En als nationale overheden meewerken, dan gaat het ineens om nog maar tachtig landen, vertelt Slat. 'Maar het blijft veel werk.'

Holierhoek vult aan: 'We zijn al met een aantal grote partijen in gesprek, en hopelijk geeft zo'n avond als deze ook weer een nieuwe impuls.'

'uiteindelijk zijn wij slechts een technologiebedrijf en moeten lokale partijen het gaan doen'

– Lonneke Holierhoek, chief operations

flinke kritiek

De afgelopen weken kreeg The Ocean Cleanup te maken met flinke kritiek. Zo zouden er al initiatieven bestaan om rivieren schoon te maken, en werd er gevreesd voor 'het neuston': passieve drijfdiertjes, zoals kwallen, die in de bovenste laag van open water leven. The Ocean Cleanup zou te weinig weten over de gevolgen voor de ecosystemen.

Maar volgens Slat, die elke oplossing verwelkomt, is de Interceptor een systeem dat veel beter toepasbaar is op alle rivieren, waar andere initiatieven voor een specifieke locatie zijn ontworpen. Toch zal ook voor de Interceptor bij elke rivier apart moeten worden gekeken naar de specifieke omstandigeden: waar leg je hem neer? Wat zijn de ecosystemen? Welke verankering gebruik je?

Slat: 'Er zitten natuurlijk verschillen in de rivieren, maar het is ook juist zoeken naar overeenkomsten. Het doel is om te kijken hoe je zoveel mogelijk vanuit het hoofdkantoor kan werken, in plaats van dat je met je lieslaarzen aan metingen moet doen.'

'blij om te zien dat The Ocean Cleanup het probleem dichter bij de bron aanpakt'

– Rebekka Helm, kwalbioloog

de schildpad en de vis

Ook voor de impact op het neuston hoeven we volgens Slat niet te vrezen. Er zou veel meer neuston doodgaan door scheepvaart, stormen en kustlijnen waarop neuston aanspoelt, dan door de beperkte oppervlakte van de Cleanup-systemen.

En het nieuwe riviersysteem dan? De boot in Indonesië, die al sinds februari non-stop draait, heeft tot nu toe één vis en één schildpad onderschept. In Maleisië, in werking sinds augustus, is nog niets gevonden. 'Als je miljoenen kilo's plastic uit het water haalt, kun je niet garanderen dat er nooit iets levends tussenzit,' zegt Slat daarover. 'Maar het is verwaarloosbaar.'

Bovendien moet je volgens Slat de voordelen meewegen van het opgeruimde plastic voor de ecosystemen. En nog een plus: het meeste plantenmateriaal dat door de boot wordt gevangen is de invasieve waterhyacint, die zich snel verspreidt en milieuproblemen veroorzaakt over de hele wereld.

Laurent Lebreton, oceanograaf bij The Ocean Cleanup, sluit collateral damage bij de riviersystemen ook niet uit. 'Sommige dieren zullen het systeem misschien niet overleven. Maar we bewaren alle bijvangst en bestuderen het. Vervolgens publiceren we onze bevindingen.'

The Ocean Cleanup laat voor elke rivier vooraf een milieuonderzoek uitvoeren door een onafhankelijke derde partij.

de grootste criticus lijkt tevreden

De grootste criticus van The Ocean Cleanup, kwalbioloog Rebecca Helm, leek na het marketingoffensief van zaterdag in ieder geval tevreden gestemd. 'Ik ben blij om te zien dat The Ocean Cleanup eindelijk het probleem aanpakt vóórdat het de oceanen bereikt' twitterde Helm.

En die vis en die schildpad dan? Die in Indonesië door de Interceptor uit het water werden gehaald? 'Die hebben we gewoon weer teruggezet in de rivier', besluit Slat zijn verhaal.