Kan je zelf iets doen om klimaatopwarming tegen te gaan? Zeker, en deze mensen laten precies zien hoe.
Klimaatverandering is een van de grootste problemen van onze tijd. Maar hoe erg het wordt, bepalen we zelf. Want achter de nieuwsberichten over smeltende ijskappen groeit een wereldwijde beweging van mensen die actie onderneemt.
De komende weken stelt VPRO Tegenlicht ze samen met De Correspondent aan je voor: mensen die vooroplopen en oplossingen zoeken.
Deze week, de effectiefste stap om opwarming tegen te gaan: waarom meer planten eten beter is voor de planeet.
Wie duurzaam wil eten, eet vooral plantaardig. Nog duurzamer is het om dat eten ook nog eens zelf te verbouwen, zoals David en Izabella doen.
Zij wonen in 'The Greenhouse' in Malmö, een appartementencomplex waarin je zo duurzaam mogelijk woont. Bewoners tekenen zelfs een 'groen contract', waarin ze onder andere beloven zoveel mogelijk te recyclen, en planten te kweken. Het gebouw, zeggen ze, is zo ontworpen dat het je laat nadenken over de keuzes die je maakt.
Benieuwd wat je zelf kunt doen tegen de klimaatopwarming? De komende drie weken publiceren we drie handreikingen. Vandaag: waarom meer planten eten beter is voor de planeet.
Tekst: Jelmer Mommers, correspondent Klimaat en Energie bij De Correspondent
Ook dit jaar stapelen de weersextremen zich op. In januari lag er bijna een kwart minder zeeijs op de Zuidpool dan normaal in die maand. (1) De maand erna beleefde Europa de vijf-na-warmste februari ooit gemeten – onder meer in Groot-Brittannië en Frankrijk werd het meer dan 20 graden Celsius. (2) In maart vestigde Australië een nieuw hitterecord. (3) April 2019 was mondiaal de een-na-warmste april sinds de metingen in 1880 begonnen. (4)
Kortom: de wereldwijde opwarming is in volle gang. Dat we snel in actie moeten komen om erger te voorkomen, is een meerderheid van de Nederlanders wel duidelijk. (5) Maar wat helpt? Welke stappen kun je zelf zetten om een effectieve bijdrage te leveren?
De komende drie weken geef ik tips om zelf een verschil te maken. Vandaag de effectiefste stap die je direct kunt zetten: kiezen voor een plantenrijk dieet (zonder vlees).
(1) BRON: NOAA National Centers for Environmental Information, State of the Climate: ‘Global Climate Report for January 2019’ https://www.ncdc.noaa.gov/sotc/global/201901
(2) BRON: NOAA National Centers for Environmental Information, State of the Climate: ‘Global Climate Report for February 2019’ https://www.ncdc.noaa.gov/sotc/global/201902
(3) BRON: NOAA National Centers for Environmental Information, State of the Climate: ‘Global Climate Report for March 2019’ https://www.ncdc.noaa.gov/sotc/global/201903
(4) BRON: NOAA National Centers for Environmental Information, State of the Climate: ‘Global Climate Report for April 2019’ https://www.ncdc.noaa.gov/sotc/global/201904
(5) Dat bleek bijvoorbeeld recent nog in deze enquête. https://ioresearch.nl/Home/nederlandse-kiezer-ziet-rol-voor-eu-bij-grote-vraagstukken-van-deze-tijd
Vijftien tot twintig procent van alle broeikasgassen die we uitstoten is direct terug te voeren op veeteelt. (6) Vooral op runderen die methaanboeren en -scheten laten.
Indirect is vleesconsumptie een van de belangrijkste veroorzakers van de uitputting van zoetwatervoorraden, want de productie van veevoer en de dieren zelf hebben veel water nodig.
En de helft tot driekwart (!) van alle landbouwgrond wordt gebruikt voor de productie van veevoer en voor begrazing. (7) Door dat grote ruimtegebruik is de veehouderij indirect een drijfveer achter ontbossing en het uitsterven van diersoorten.
Dat is een nogal hoog prijskaartje voor ons vlees.
Moet de gehele veestapel dan verdwijnen, zoals sommige activisten en veganisten claimen? Nee. Althans niet omwille van duurzaamheid. Veedieren kunnen namelijk voedselresten eten en stukken land begrazen waar behalve gras verder weinig wil groeien. (8)
Maar het staat vast dat we de aarde een groot plezier doen als we onze consumptie van vlees drastisch inperken. Er is zelfs geen ontkennen meer aan: op een hetere aarde kunnen we niet de vleeseters blijven die we nu zijn.
(6) BRON: Francesco N. Tubiello e.a., ‘The Contribution of Agriculture, Forestry and other Land Use activities to Global Warming, 1990–2012’, Global Change Biology (2015).
(7) BRON: UN Environment, Global Environment Outlook 6, ‘Summary for Policymakers’, p.11. https://www.unenvironment.org/resources/global-environment-outlook-6
(8) Zie hierover bijvoorbeeld de Volkskrant: ‘Voor succesvolle kringlooplandbouw moet de veestapel fors kleiner (maar veganisme is niet de oplossing)’. https://www.volkskrant.nl/wetenschap/voor-succesvolle-kringloop-landbouw-moet-de-veestapel-fors-kleiner-maar-veganisme-is-niet-de-oplossing~b3b30bce/
Water, voeding, licht: als je voedsel kweekt heb je met veel variabelen te maken. In Zuid-Limburg werken de broers Saïdi en Kharim Pani in hun garage al jaren aan een computer die dit makkelijker, zuiniger en efficiënter moet maken.
Het apparaat meet en geeft wat de betreffende plant nodig heeft. Zonder noemenswaardige transportkosten en beperkte CO2-uitstoot kan vervolgens, waar ook ter wereld, sla en andere bladgroenten worden geproduceerd. En: de zogenaamde ‘kweekrecepten’ zijn online voor íedereen beschikbaar.
Overstappen op een vegetarisch dieet met een beperkte hoeveelheid melk, kaas en eieren kan de wereldwijde broeikasgasuitstoot van voedsel tot 2050 met 45 procent laten dalen. Overstappen op een volledig veganistisch dieet zou 55 procent van de uitstoot schelen. (9)
Dus als je nog vlees eet en zoekt naar een manier om minder negatieve impact op de natuur te hebben: hier heb je hem, de effectiefste stap die je zelf direct kunt zetten.
Maar die klinkende cijfers – 45 procent daling of meer – gaan natuurlijk alleen op als iedereen overstapt. Wat voor zin heeft het als jij in je eentje vegetariër wordt, terwijl je buurman elk weekend vlees op de barbecue blijft gooien?
Sta je daar, met je goeie bedoelingen.
Denk dan hieraan: je staat niet alleen als je deze stap zet. Wereldwijd kiezen steeds meer mensen voor een dieet met veel planten. Kijk bijvoorbeeld naar veganisme. Dat is in korte tijd van een ‘radicale’ dieetkeuze veranderd in een breder geaccepteerde levensstijl.
Omdat steeds meer mensen anders gaan eten, groeit de markt voor vleesvervangers snel. (10) Er komt meer geld voor het verder ontwikkeling van deze producten, waardoor ze lekkerder en goedkoper worden. (11) De komende decennia wordt in het lab gemaakt kweekvlees waarschijnlijk een betaalbaar alternatief. (12)
(9) BRON: Marco Springmann, ‘Analysis and Valuation of the Health and Climate Change Cobenefits of Dietary Change’, PNAS (2016), p. 4147. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27001851
(10) BRON: Meat Substitutes Market worth 6.43 Billion USD by 2023, Markets and Markets. https://www.marketsandmarkets.com/PressReleases/meat-substitutes.asp
(11) Zie bijvoorbeeld de analyse van Jaap Korteweg van De Vegetarische Slager in dit
artikel: Gerard Reijn, ‘Vleesvervangers zijn peperduur. Maar waarom?’, de Volkskrant (27 februari 2019). https://www.volkskrant.nl/economie/vleesvervangers-zijn-peperduur-maar-waarom~b395078d/
(12) BRON: Mac van Dinther, ‘Kweekvlees kan de wereld redden – en het smaakt ook nog eens naar (jawel) vlees’, de Volkskrant (26 maart 2019). https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/kweekvlees-kan-de-wereld-redden-en-het-smaakt-ook-nog-eens-naar-jawel-vlees~b9002b4b/
Bij coöperatie De Landgenoten oogst een kleine groep mensen hun eten van een gedeeld veld. In het klein spelen hier dezelfde vragen als bij de productie van voedsel in het algemeen.
‘Hoeveel mag ik gebruiken van de resources die we samen hebben?’ vraagt Tine de Moor, hoogleraar sociale en economische geschiedenis én lid van De Landgenoten. Als we daar niet bij stilstaan zijn onze voedselbronnen, en uiteindelijk wijzelf, daar de dupe van.
Er is dus niets ‘kleins’ aan de keuzes die je maakt over je dieet. Door wat je opschept ben je continu verbonden met de rest van de wereld. Wie kiest voor een plantenrijk dieet, helpt de aarde leefbaar te houden.
Als de komende dertig jaar de helft van de wereldbevolking ervoor zou kiezen om zijn vleesconsumptie drastisch in te perken, scheelt dat naar schatting in totaal 66 miljard ton CO2-uitstoot. (13) Ter vergelijking: dat is bijna 350 keer de totale Nederlandse uitstoot van broeikasgassen in 2018. (14) Geen klein bier.
Overstappen op een vegetarisch dieet is dus geen symboolpolitiek – je doet het niet om te deugen. Je doet het omdat het effect heeft.
En de winst? Die is er niet alleen voor het milieu, maar ook voor je gezondheid. Want overconsumptie van rood vlees – dat is de verzamelnaam voor het vlees van runderen, varkens, schapen en geiten – draagt bij aan kanker, beroertes en hartfalen. (15)
Iedere maaltijd is een stem voor of tegen een leefbare aarde, voor of tegen de verdere ontwikkeling van vleesvervangers, voor of tegen een wereld waarin al het vee bij elkaar veertien keer zoveel wegen als alle wilde dieren samen (dat is nu het geval, ja). (16)
Het is alsof we driemaaldaags verkiezingen houden. Wat stem jij?
Volgende week: hoe besteed je je geld zo groen mogelijk?
(13) BRON: Paul Hawken (red.), Drawdown: The Most Comprehensive Plan Ever Proposed to Reverse Global Warming, Penguin Books (2017), p. 39.
(14) BRON: CBS, ‘Uitstoot broeikasgassen licht gedaald’. https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/19/uitstoot-broeikasgassen-licht-gedaald
(15) BRON: Walter Willet e.a., ‘Food in the Anthropocene – the EATLancet Commission on healthy diets from sustainable food systems’, The Lancet, p. 9. https://www.thelancet.com/commissions/EAT
(16) BRON: Yinon M. Bar-On e.a., ‘The biomass distribution on Earth’, PNAS (2018).
Deze tekst is een bewerking van een passage uit het boek van Jelmer Mommers, ‘Hoe gaan we dit uitleggen – Onze toekomst op een steeds warmere aarde’. Hier vind je meer informatie over de inhoud van het boek.