Dit zijn jullie mooiste verhalen over bomen

Bomen zijn de stille getuigen van ons leven en meer. Er is een heel oude boom in de Soesterduinen, waar ik vaak kwam in een moeilijke periode. Nog altijd als ik er langs kom voel ik dankbaarheid...

Ik ben een tijd geleden in een voormalige zuivelfabriek gaan wonen en werken in Marrum, Noord-Friesland. De boel stond toen helemaal leeg en er omheen lag een groot versteend terrein. Ik heb de stenen eruit gehaald en drie tuinen aangelegd! Ik heb er aardig wat bomen in geplant die nu prachtig groot en vol blad staan. Mijn lievelingsboom is de kastanjeboom aan de voorkant van het gebouw. Hij is een joekel van een boom geworden...een schoonheid!

In 1977 verhuisden wij van een groot bovenhuis in Haarlem naar een twee-onder-een-kapwoning met flinke tuin in Driebergen. Op de oprit stond een boompje dat een Noorse Esdoorn bleek het te zijn. Inmiddels is deze uitgegroeid tot een enorme knaap die veel schaduw geeft aan de erker en de slaapkamer.

Je zou het moeten zien als tijdens de bloei de ‘boeketjes’ uitkomen, alsof er een gele nevel rond de boom hangt. Heerlijk! De boom hoort er zo bij, laat in vredesnaam niemand met een hakbijl in de buurt komen!

Als er een bos (niet een boom maar een heel majestueus, prachtig mooi bos) behouden zou moeten blijven is het wel Landgoed Oude Tempel in Soesterberg. 

Vier keer per dag lopen hier mensen met honden, worden praatjes gemaakt, frisse lucht gesnoven, genoten van de huttengrote rododendendrons, de prachtige beukenlanen en gespeeld op de reusachtige omgevallen boom. Misschien is het wel de omgevallen boom die moet blijven.

Wij hebben achter ons huis een hele mooie treurwilg staan. We kijken dus het hele jaar tegen een mooie groene vriend aan, behalve tussen november en maart als hij zijn blad kwijt is. De boom wordt elke twee jaar gesnoeid en dan staat er alleen nog maar de v-vormige stam. Het is dan altijd weer bewonderenswaardig hoe snel de boom weer vol in de groene takken zit.

Buiten het feit dat wij dus bijna het hele jaar een mooie groene achterwand hebben in onze achtertuin, geeft de treurwilg ons altijd een mooi dansend schouwspel van heen en weer gaande slierten als het waait en stormt. Voor ons een hele bijzondere boom.

Onder mijn favoriete boom heb ik aardig wat zomerdagen doorgebracht. In de onderbouw van de lagere school raapten mijn broer en ik eikels onder een fijn groepje grote eikel-leveranciers met weelderige schaduwen. Die bomen gaven zoveel eikels dat we onze handjes tot grote scheppen probeerden te maken. Als onze zware zwarte emmers vol waren brachten we ze naar een boer en dan kregen we daar (geloof ik) wel 50 cent per emmer voor. Zo snoepten wij ‘s zomers eigenlijk van de genereuze bomen...

De wintermaanden van 1991-1992 brachten wij in afwachting van de oplevering van ons huis door in een krotachtig vakantiehuisje op loopafstand van Wekeromse Zand (Gelderland, red.). In de weekends ploeterden we geregeld over het zand naar de ‘ijsjesboom’, die op een heuveltje op de zandvlakte stond. De kinderen genoten met volle teugen van deze uitstapjes. Ook de jaren erna, toen ze op de basisschool zaten, was dit een favoriete plek. Op stroperige zondagmiddagen zaten we alleen of met vrienden en hun kinderen in de schaduw van de boom, waarin ook uitstekend geklauterd kon worden. Dennenappels vormden de ijsjes, die vanuit het winkeltje op een van de takken verkocht werden. De ijsjesboom was ons ijkpunt van rust en ontsnapping uit het drukke leven. 

De geur van hars, het zand tussen je tenen, het zoemen van insecten en de spelende kinderen zijn onlosmakelijk verbonden met deze plek. Het is er nog steeds heel stil, de kinderen zijn uitgevlogen, er worden geen ijsjes meer verkocht en de afwachtend zwijgende oude boom is voor mij een melancholieke tijdmachine geworden. Inmiddels ga ik bijna met pensioen en langzaam begint de geschiedenis zich weer te herhalen. Het oudste kleinkind wordt straks drie jaar, de jongste een, en een derde is op komst. De boom wacht geduldig tot er weer ijsjes verkocht gaan worden...

De boom waar ik al mijn hele leven warme herinneringen aan koester, staat mogelijk 800-900 jaar op dezelfde plek en heeft een omtrek van ruim dertien meter. Ik loop er meer dan dertig jaar elke zomer meerdere keren langs, drink er water uit het ervoor geplaatste openbare fonteintje, maak een pauze, spreek af met vriendinnen, eet er een ijsje in de schaduw, bewonder de dikte van de stam...

Het gaat om de 'Cinar', een Oosterse plataan, op het marktplein van de Noord-Macedonische stad Ohrid, aan het Ohridmeer. 

Wat me verdrietig maakt, en veel activisten daar met mij, is dat er veel illegaal wordt gebouwd in de stad, rond dit plein, en de gemeente weinig doet om natuurbehoud prioriteit te geven. Dankzij de vele Nederlanders die Noord-Macedonië zien als goedkope vakantiebestemming (als sinds de jaren 70, overigens), bouwen particuliere ondernemers steeds meer hotels op plekken waar de natuur beschermd zou moeten worden. 

UNESCO heeft Noord-Macedonië nu ook een deadline gegeven om Ohrid te beschermen. Het gaat overigens niet alleen om bomen, maar om het gehele ecosysteem – het Ohridmeer is een van de oudste en diepste meren van Europa met tal van endemische soorten zoetwaterfauna en -flora die dateren uit de tertiaire periode.

Een majestueuze boom, een thuja van zeker zestien meter hoog, stond achter ons huis. Ooit, eind jaren ‘60, als conifeertje geplant en uitgegroeid. Onze toenmalige buurman vroeg bij het eerste gesprek in 2001 ‘wanneer wij de boom gingen doen’, waarmee hij doelde op het feit dat zo'n boom natuurlijk niet past in een achtertuintje. Vrijwel iedereen in het hofje had bij aankoop van het huis de bomen in voor- en achtertuin verwijderd. Helemaal ongelijk had hij niet, want de boomwortels duwden allang tegen de schuur en wipten de tegels op.

Helaas moest ook onze boom eraan geloven: 's nachts begon hij akelig te kraken en ook de ingeschakelde bomenexpert vond het niet meer vertrouwd. Er staat nog een restant, begroeid met klimop, maar die beschermt niet tegen de blikken van onze achterburen, een hoge flat. 

Mijn voorouders waren sinds 1700 boomkwekers in Friesland. De monumentale beuken, eiken en platanen van de Bosgra boomkwekerijen staan nog in honderden landschapstuinen en parken in Noord-Nederland. Deze bomen zijn exact te vinden, omdat de administratie met plantenlijsten van de boomkwekerij van de Bosgra’s bewaard is gebleven sinds 1861. Maar de bomen zijn nu door ouderdom snel aan het verdwijnen. 

Eén van mijn gelukkigste jeugdherinneringen is om beschermd door de Bosgra-bomen te ontsnappen in mijn droomwereld waar alles volledig klopte. In de idyllische landschapstuin van mijn ouderlijk huis, de oude pastorie in Hardegarijp, kon ik mij verbergen voor de harde, chaotische wereld. De foto’s zijn gemaakt in de parklandschappen op Stania State en Fogelsangh State, met bomen gekweekt door mijn voorvader Tiete Bosgra (1794-1875).

Bekijk hier meer foto's van Johannes Bosgra.

In mijn kleine stadstuin van 30m2  staat een zwarte moerbei. Die is 26 jaar oud. (Ik woon daar dit jaar dertig jaar, sinds mijn studententijd) De moerbei is heel mooi, met in de winter een wirwar van krullende kale takjes, in het voorjaar een explosie van frisgroen blad en in de zomer.... honderden, of misschien wel duizenden donkerrode moerbeien. Natuurlijk plukken we ze, van de lagere takken, het zijn net snoepjes. Vogels en insecten vinden de boom ook een feest. Voor hen zijn alle vruchtjes waar wij niet bijkunnen.

In 1862 werden bomen in het Leidsche Boschje vervangen. Men plant er onder meer twee platanen. Bijna twintig jaar (1881) later sneuvelen opnieuw veel bomen rond het Leidsche Boschje, als gevolg van de aanleg van een paardentramlijn. De T-kruising wordt een rotonde en het plein met de twee platanen uit 1862 blijven bij deze ingrepen gespaard.

In 1925 wordt de brug over de Singelgracht opnieuw verbreed. Voor de twee platanen zou dat betekenen dat deze nu midden in de rijbaan komen te staan. Amsterdammers komen tegen de kap in verzet en eisen dat de 60-jarige platanen blijven staan.

De gemeente Amsterdam komt tot een plan om de twee platanen op te schuiven. Tot dan toe is er nog weinig ervaring met het opschuiven van oude bomen. De twee platanen worden met behulp van nieuwe technieken langzaam uitgegraven en weggerold. In twee uur tijd worden ze met behulp van mankracht veertien meter verplaatst naar het Leidsche Boschje. Totale kosten van deze innovatieve operatie, inclusief het verplaatsen van de twee platanen: ƒ 1.255.000, ongeveer € 570.000.   

De twee platanen van het Leidsebosje hebben na ruim 150 jaar een dikte van bijna zeven meter omtrek bereikt. Het zijn daarmee de dikste bomen van Amsterdam. De rotonde is in de tussentijd bij het (inmiddels modern gespelde) Leidsebosje weer een T-kruising geworden. De gemeente doet er alles aan om de platanen zo lang mogelijk te laten staan. In de jaren ’70 zijn de enorm zware takken voorzien van metalen kroonverankeringen. Inmiddels zijn deze overgenomen door moderne, flexibele kunststof verankeringen. Zo wordt voorkomen dat de takken schade kunnen veroorzaken.  

De twee bomen staan op een zeer markante locatie in het centrum van Amsterdam. Op Koningsdag wordt elk jaar traditiegetrouw het eieren gooien onder de plataan georganiseerd. Ook vinden er regelmatig meditatiesessies plaats onder de boom.