In 2016 volgde Tegenlicht ontwerper Bas van Abel. Hij wilde een mobiele telefoon maken die mens en natuur zo min mogelijk belast. Hoe is het de eerlijke onderneming vergaan?

Fairphone, dat sinds 2020 winstgevend is, heeft de elektronica-industrie laten zien 'dat het kan,' zegt Eva Gouwens. Volgens Eva, die in 2018 oprichter Bas van Abel opvolgde als ceo, is het mogelijk om een duurzamere en eerlijke mobiele telefoon te ontwikkelen en deze succesvol op de markt te brengen. Aanwaaien kwam dat natuurlijk allerminst. Welke hindernissen werden er genomen?

'We hebben de elektronica-industrie laten zien dat het kan'

Iedereen moet meedoen

Goud vormde een grote uitdaging. Het is een essentieel maar erg problematisch materiaal voor de elektronica-industrie. Niet alleen door de enorm vervuilende productiemethode, maar ook door kinderarbeid en het arbeidsintensieve proces. Ook hebben mijnwerkers een gebrek aan gereedschap om de productie en dus hun inkomsten op te schalen.

Om daar verbetering in te brengen vond Fairphone uiteindelijk de hulp van Fairtrade en Solidaridad, twee organisaties die zich inzetten voor eerlijke en duurzame productieketens. Goed nieuws kwam toen andere bedrijven besloten mee te doen. Volumes konden sneller omhoog en zo ook het inkomen van de mijnwerkers in Peru. Het laat volgens Eva zien dat Fairphone het niet alleen hoeft te doen, en dat willen ze ook niet: ‘Als we navolging vinden, dan gaat het ineens rollen. Zo begint bredere systeemverandering.'

In China liepen ze tegen een ander probleem aan. Door bureaucratie en tussenkomst van diverse bovenlagen kon Fairphone er niet goed achterkomen welke problemen de fabrieksarbeiders precies hadden. Na veel anonieme gesprekken bleek het minimumloon een probleem te zijn: daar viel niet van te leven.

Dat minimumloon kon bovendien niet zomaar omhoog via de fabriek, daarvoor waren de winstmarges in de sector te klein. Dat loste Fairphone op door direct geld te geven aan de fabriek voor bonussen voor de werknemers. Zo wordt het gat tussen het minimum- en een leefbaar loon volgens Eva inmiddels gedicht.

'Tech-recensenten weten niet hoe ze moeten omgaan met een product waarbij duurzaamheid en repareerbaarheid zo’n grote rol spelen'

Een plek op de markt veroveren

Naast de productieketen vormt het vinden van een groter publiek een belangrijke uitdaging, zegt Eva. Hierbij lopen ze onder andere tegen de macht van de tech-recensenten aan. Die industrie heeft altijd een nauwe focus op technologie gehad. Ze weten niet hoe ze moeten omgaan met een product waarbij duurzaamheid en repareerbaarheid zo’n grote rol spelen. Velen zien daarom af van het recenseren van de Fairphone.

Ook recensenten die wel over Fairphone schrijven, blijken vaak oogkleppen op te hebben. Zo trok Tweakers, de grootste tech-website van de Benelux, onlangs een absurdistische conclusie. Volgens hen moet je 'wel heel veel belang hechten' aan een duurzame wereld als je geïnteresseerd bent in de Fairphone.

Langzaam wordt verandering toch zichtbaar volgens Eva. De grootste tech-recensent op YouTube reviewde onlangs de Fairphone 4 en zwoer dat hij vanaf nu duurzaamheid en repareerbaarheid toevoegt als criteria. Op deze manier hoopt hij bedrijven hierin te stimuleren. Tweakers liet in een reactie weten dat ze gaan bespreken hoe ze duurzaamheid in de toekomst meer kunnen laten terugkomen in hun recensies. Zo lijkt ook de reviewindustrie stapje voor stapje te veranderen, al is het de vraag of het snel genoeg is.

'Fairphone is de mug die maakt dat de elektronica-industrie zich de afgelopen jaren steeds minder comfortabel is gaan voelen met de status quo'

Een mug in de elektronica-industrie

Nee, de elektronica-industrie is nog lang niet duurzaam en eerlijk. Maar dat had Eva ook niet verwacht. Zij vindt dat er grote stappen zijn gemaakt. Ze haalt een bekende uitspraak aan: ‘Als je denkt dat je te klein bent om verandering te veroorzaken, dan heb je nog nooit een nacht in een kamer met een mug doorgebracht.’ Fairphone is die mug, aldus Eva. Een mug die maakt dat de elektronica-industrie zich de afgelopen jaren steeds minder comfortabel is gaan voelen met de status quo.