In de reeks Opinie en Gesprek  spreekt VPRO-programmamaker Chris Kijne met opinieleiders uit binnen- en buitenland. De reeks, een samenwerking tussen de VPRO en NRC-Handelsblad, is maandelijks te zien op het digitale documentairekanaal Holland Doc en nu ook voor het eerst in VPRO's Tegenlicht.

Naar aanleiding van het verschijnen van het nieuwste boek van Francis Fukuyama, waarvan in NRC op zaterdag 8 april voorpublicatie verschijnt, praat Chris Kijne met de Amerikaanse politieke denker . Eens een belangrijk boegbeeld van het Amerikaanse neoconservatisme, maar nu fel criticaster van de draai die Bush cs. aan het neoconservatieve gedachtegoed hebben gegeven.

"Het neoconservatisme als politiek symbool en ideeëngoed, is geëvolueerd tot iets dat ik niet langer kan steunen", is de opmerkelijkste zin uit het nieuwe boek van de politiek econoom Francis Fukuyama: 'America at the Crossroads. Democracy, Power, and the Neoconservative Legacy'.

Sinds zijn doorbraak begin jaren negentig met 'The End of History and the Last Man' geldt hij immers als één van de boegbeelden van deze dominante stroming in de Amerikaanse politiek. In dat boek stelt hij dat met de val van de muur het politieke systeem van de liberale, kapitalistische democratie nu wereldwijd definitief het pleit gewonnen had.

Ook voor het neoconservatisme zijn liberale democratie en markteconomie de centrale waarden. Niet in de laatste plaats onder invloed van Fukuyama organiseerde zich eind jaren negentig een groep denkers en politieke activisten die een Amerikaans buitenlands beleid bepleitten waarbij het de taak van Amerika was deze westerse democratie over de wereld te verspreiden.

Van de invulling die dit neoconservatisme sinds de aanslagen van 11 september onder de regering Bush heeft gekregen, neemt Fukuyama nu in niet mis te verstane bewoordingen afstand. Het buitenlandse beleid van de regering Bush en de oorlog in Irak zijn uitgelopen op een debacle, omdat de neoconservatieve ideeën zijn gekaapt door militaristen en leninistische maakbaarheidsdenkers, aldus Fukuyama.

Zijn boek, dat net in Amerika is verschenen en op 21 april in Nederlandse vertaling verschijnt bij Uitgeverij Contact, heeft in Amerika al tot heftig debat geleid. En het heeft Fukuyama het verwijt opgeleverd dat zijn nieuwe standpunt niet zozeer voortkomt uit analyse als wel uit een niet gering opportunisme.

interview: Chris Kijne
regie: Roel van Broekhoven
research: William de Bruijn/Gijs M. Swantee
productie: Miriam Bos
eindredactie: Doke Romeijn/Frank Wiering