Zorgverzekeraars maken zich zorgen over de stijgende zorgkosten nu we, door vergrijzing, allemaal langer leven. Ze zien een toename van Nederlanders met overgewicht. En daar komt de coronacrisis nog eens bij.

Het is al jaren een heet hangijzer: hoe zorg je ervoor dat Nederlanders minder in het ziekenhuis belanden met aandoeningen waar ze misschien iets aan konden doen? Bijvoorbeeld door gezonder te leven. Preventie heet dat. Zorgverzekeraars maken zich zorgen over de stijgende zorgkosten nu we, door vergrijzing, allemaal langer leven. Ze zien een toename van Nederlanders met overgewicht. En daar komt de coronacrisis nog eens bij.

Ons zorgstelsel is teveel gericht op ziekte en te weinig op gezondheid, zeggen de bestuursvoorzitters van zorgverzekeraars Zilveren Kruis, CZ en Menzis deze week in de Volkskrant. Gezamenlijk pleiten ze voor iets dat behoorlijk controversieel is: een gezondheidsplicht.

Hoe het ook zij, het maakt de tongriemen los en zorgt voor nog meer discussie. In deze nieuwsbrief doen wij een duit in het zakje. Want diezelfde zorgverzekeraars staan centraal in ons competitieve zorgstelsel dat doorspekt is van marktwerking. Hoe kan het beter, anders, zonder bureaucratische rompslomp en met meer vertrouwen in de zorgverleners zelf? We maakten een uitzending over de toekomst van de zorg na corona en doken deze week in de schrijnendste vormen van bureaucratie. En o ja, weet je nog hoe het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam ten onderging? We frissen je geheugen nog even op.

Wat we kunnen leren van de coronapandemie

Wie de ontwikkelingen in ons zorgsysteem volgt, weet dat het al langer piept en kraakt. Dat was al voor corona – het virus legt de gebreken, zoals ook op andere terreinen, genadeloos bloot. De zorg hier is een van de efficiëntste van Europa – alles moet zo doeltreffend en goedkoop mogelijk – maar dat komt de kwaliteit niet altijd ten goede.

Samen met arts Sarah van der Lely (die eerder ook al aan de wieg stond van ‘Exit Slotervaartziekenhuis’) maakte regisseur Alexander Oeij er een Tegenlicht-uitzending over. In ‘Zorgen voor morgen’ horen we onder anderen Marcel Levi, CEO van een aantal ziekenhuizen in Londen. Hij zegt onomwonden: ‘Een goed zorgstelsel is ook gewoon een kwestie van beschaving.’ Hij maakt zich dan ook niet zozeer zorgen over wat we momenteel uitgeven aan de zorg (als percentage van ons BNP), maar wel over de stijgende zorgkosten.

Wat kan corona ons vertellen over de ziekenhuiszorg in Nederland? En welke lessen er geleerd? En hoe zit het met de zoveel genoemde marktwerking?

Hoe bureaucratie in de zorg ons horendol maakt

Veel zorgverleners, van de jeugdzorg tot in huisartsenpraktijken, worden er helemaal gek van: elk wissewasje, elke zorgactie die ze doen, moet worden verantwoord. Maar goede zorg valt niet te vatten in cijfers en vinkjes. Waarom moeten zorgmedewerkers er dan wel zoveel invullen? 5-minutenregistraties, valincidenten, dbc-codes, accreditatiesystemen: de verplichte vinkjes en cijfers zijn personeel in de zorg al jaren een flinke doorn in het oog. Ze verhogen de werkdruk, verminderen het plezier en niet zelden ook de kwaliteit van zorg. We vroegen aan onze kijkers, luisteraars en lezers in de zorg wat zij zoal tegenkwamen qua bureaucratische hobbels in hun werk. Al snel stroomden de mailtjes binnen.

De ondergang van het Slotervaartziekenhuis

Een van de slachtoffers van de marktwerking, was het Slotervaartziekenhuis. Eind 2018 ging het Amsterdamse ziekenhuis failliet. De chaos is compleet. Personeel en patiënten wachten ontredderd en vergeefs op iemand die de boel in goede banen leidt. Niemand staat op. Het ziekenhuisbestuur niet, de zorgverzekeraar niet - en de politiek al helemaal niet.

Student geneeskunde Sarah van der Lely is op dat beroerde moment, en heel toevallig, bezig met haar coschappen in het ziekenhuis. Met een kleine camera legt zij van binnenuit vast hoe ‘het Slotervaart’ op een fiasco afstevent: artsen, verplegend personeel en directie proberen te redden wat er te redden valt. Samen met regisseur Jos de Putter onderzocht ze hoe het zover heeft kunnen komen.

Het verhaal achter een steengoed idee

We blikken ook nog even terug op de afgelopen uitzending over de race om de superbatterij, en daarmee natuurlijk ook vooruit. Immers, groene stroom en energie hebben we straks in overvloed, maar hoe slaan we het op?  

Uitvinder Cees van Nimwegen was al langer geïnteresseerd in de energietransitie en in het bijzonder warmte. Hij dacht na: hoe kunnen we die energie nou opslaan? In een schuur van een kennis, een horeca-uitbater in Sint-Oedenrode, ging Van Nimwegen aan de slag met basalt en bouwde er zijn batterij van. De 50.000 euro die daarvoor nodig was, betaalde hij zelf. De basalt-batterij kan zorgen voor een doorbraak in de energietransitie. Ad Vlems van Ecodorp Boekel was meteen erg enthousiast en besloot samen te werken met Van Nimwegen…

Praat mee tijdens onze Meet Ups

Heb je zin om mee te praten naar aanleiding van een uitzending of wil je gewoon horen wat de regisseur van de aflevering en andere gasten te zeggen hebben? Doe dan mee met een van onze Meet Ups. Die hebben elke woensdag om 20.30u plaats via Zoom in het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger. Deze week weer, over de toekomst van onze zorg. En die van eerder deze week, waarin regisseur Rob van Hattum aan de tand werd gevoeld over zijn 'race om de superbatterij' is nog altijd terug te zien. 

Maar wist je dat ook een Tegenlicht-Meet Up elders in het land digitaal kan bijwonen? Bijvoorbeeld in Utrecht. Daar praten de organisatoren met filmmaker Alexander Oeij, arts Sarah van der Lely en met IC-verpleegkundige van het UMC en schrijfster Linda de Roos. Ook in steden als Nijmegen, Den Bosch en  zelfs Antwerpen zijn er de komende tijd Meet Ups.

Tips om verder te lezen dit weekend

Wil je meer zien, horen en lezen over de toekomst van de zorg? Onze redactie stuitte op, zoals altijd tijdens de research, op een paar mooie verhalen.

  • In de inleiding stipten we het al even aan: het Volkskrant-artikel waarin drie grote zorgverzekeraars pleiten voor meer preventie om de zorgkosten in te tomen, maar hun voorstel is bijzonder omstreden: een gezondheidsplicht. Lees hier het hele artikel
     
  • Journalist Gijs Groenteman ging langs bij viroloog Jaap Goudsmit voor een tweede lange gesprek over (de nasleep van) de coronacrisis naar aanleiding van Goudsmits nieuwste boek Vrij van Corona. Daarin munt hij een term: het immunoceen, het tijdperk waarin alles mogelijk is en waarin we wereldwijd in staat zijn ons te beschermen tegen aandoeningen die onze levensverwachting en onze kwaliteit van leven juist negatief beïnvloeden. Echt een luistertip deze uitgebreide podcast, waarin ook de ‘bizar zuinige inkoop’ van vaccins in Nederland aan bod komt.
     
  • Over de toekomst van de gezondheidszorg gesproken: DNA-bedrijf 23andMe en miljardair Richard Branson gaan met elkaar samenwerken.  23andMe heeft tien miljoen gebruikers die allemaal hun DNA hebben opgestuurd in de hoop te weten te komen wat hun genetische kans op bepaalde ziektes is. Dat het Silicon Valley-bedrijf nu in zee gaat met Branson, doet vrezen voor de privacy van al miljoenen mensen. Want wie hebben er straks allemaal toegang tot die profielen? Hiermee wordt een lang gevreesde stap werkelijkheid, schrijft The Guardian: de verdere commercialisering van genetische gegevens.