Nieuwjaar in Luxemburg, je moet er toch niet aan denken.

Een land waar mijn ouders op weg naar de zomervakantie hooguit even tankten en de benen strekten. Luxemburg, dat is groen heuvelland, bossen en banken. Veel te saai om bij stil te staan.

Maar terwijl de regens onophoudelijk Luxemburg doorweekten, raakte ik tijdens een kort bezoek toch gefascineerd.

In de ogenschijnlijke saaiheid viel meteen op hoeveel Afrikanen en Aziaten ik op straat tegenkwam. Niet alleen in de hoofdstad maar ook in de kleine dorpen. In Luxemburg, googelde ik, is liefst 47,7 procent van de bevolking van buitenlandse komaf. In Nederland: twaalf procent.

In Luxemburg (600.000 inwoners) werd in de afgelopen jaren ruim zeventig procent van de asielaanvragen goedgekeurd. In Nederland de helft minder: 36 procent.

In de cafés hoor je veel gesprekken over aandelen en bankkoersen gaan, want Luxemburg trekt kennismigranten van over de hele wereld.

Ook opvallend: populisten krijgen er maar moeilijk voet aan de grond.

Er is de Alternativ Demokratesh Reformpartei, die bij de afgelopen verkiezingen in 2023 slechts vijf van de zestig zetels pakte. Een rechts-populistische partij, volgens de kenners die aan het woord komen in deze paper. Maar ook een populistische partij die multiculturalisme volmondig omarmt.

Dat is tenslotte het verdienmodel van Luxemburg, een van de rijkste landen ter wereld.

Ik weet niet of Tankstation Luxemburg al een Frontlinie-aflevering waard is, maar mijn interesse is wel gewekt.

Drie dagen na John Pilger stierf de legendarische fotograaf Peter Magubane (91). Een zwarte fotograaf uit Zuid-Afrika die apartheid vastlegde.

Zuid-Afrika kan bogen op veel fotografen van naam, zoals Jürgen Schadeberg, Peter Hugo en David Goldblatt en de vier frontliniefotografen van de Bang-Bang Club (van wie er nog twee in leven zijn).

Maar zij waren de witte chroniqueurs van de apartheid. Peter Magubane was als zwarte fotograaf zelf lijdend voorwerp van de racistische politiek.

Hij werd meedogenloos gestraft voor zijn moedige werk: 586 dagen in eenzame opsluiting. Maar hij liet zich niet weerhouden, een inspiratie.

De herinnering aan Magubane is mijn voorzichtige antwoord op een lezer van onze nieuwsbrief die schreef dat ze soms maar somber wordt van de verslagen over de frontlinies die we bezoeken. Ik kan me dat goed voorstellen.

En helaas ziet 2024 er niet veel beter uit als het om conflicten gaat, die de nieuwe wereldorde zullen vormgeven en waar Frontlinie nu eenmaal zijn vizier op richt.

We zijn nu druk bezig met de montage van de eerste aflevering van het nieuwe seizoen. Die gaat over De Laatste Fransman in Niger, een prachtig land aan de rand van de Sahara.
 
Mijn schrale troost is dat conflicten ook vaak het mooiste in de mens naar boven halen, zoals onwaarschijnlijke solidariteit en moed. Maar zoals Peter Magubane liet zien: ook de beste journalistiek, de beste kunst en de beste literatuur.

De Zuid-Afrikaanse Nobelprijswinnnaar J.M. Coetzee is daar ook zo’n goed voorbeeld van. Hij bleef weliswaar prachtig schrijven toen hij naar Australië verhuisde, maar zijn meest indrukwekkende boeken schreef hij in de donkerste dagen van apartheid.

Het licht zie je vaak pas als het donker is.

• De collega's van VPRO Tegenlicht bezochten afgelopen maand Oostenrijk, wat we in tegenstelling tot Luxemburg zeer goed kennen als rechtspopulistisch land. Maar dat gaat niet op voor Graz, de tweede stad van het land, waar de communist Elke Kahr burgemeester is. Geheel tegen elke Europese trend in bewijst zij dat het anders kan.
• Nanoah Struik krijgt als tiener van diens vader te horen dat 'queer zijn niet bestaat in Afrika'. Dat dat niet klopt - dat dat niet kan kloppen - ontdekt Struik pas veel later. Diens zoektocht naar diens identiteit in de context van diens Afrikaanse roots is het onderwerp van de mooie podcastserie In Afrika besta ik niet.
• Hoe kun je als journalist in Rusland nog werken? Die vraag staat centraal in dit inzichtelijke artikel van Der Spiegel.
• Het overgrote deel van de mensen die Frans spreekt op deze planeet, woont niet in Europa, maar Afrika. Hoewel de Fransen steeds meer verafschuwd worden in diens voormalige kolonies - jullie zullen het ook zien in de aankomende Frontlinie - hebben deze Afrikanen ondertussen wel een enorme invloed op de Franse taal. Je leest meer bij The New York Times.

Tot slot, zet 'm in de agenda: op zondag 21 januari zijn we terug met de eerste Frontlinie van het jaar. Dan ontvang je natuurlijk ook weer een nieuwe editie van deze brief.

Tot dan,
Bram Vermeulen