Het was een match.

Eind januari ging de voltallige redactie van Frontlinie daten met de Universiteit van Wageningen.

Zo voelde het althans. Een zaal vol wetenschappers in gesprek met televisiemakers.

Het achterliggende idee van de ontmoeting was: hoe kan wetenschappelijk onderzoek voor een groot publiek op televisie worden gebracht?

Zo leunde eerdere uitzendingen als “Groene apartheid” op het wetenschappelijk onderzoek van Lerato Thakholi, Bram Buscher en Stasja Koot. Ook voor andere reizen zochten we contact met deze of andere universiteiten.

Tijdens de bijeenkomst vroeg een van de aanwezigen hoe we er voor zorgden dat we zelf niet moedeloos werden van de verhalen en het onrecht, als je er niks aan kunt doen.

Dat is een vraag die ik vaker hoor.

‘Waar is de lach,’ is ook een veel gehoorde kreet op Hilversumse nieuwsvloeren.

Op redacties heerst angst voor – wat ze noemen - ‘zware onderwerpen’, geweld aan onze grenzen of in verre landen, laten we het wel gezellig houden, heeft Jan Smit geen nieuwe single uit?

We zijn niet de enigen die er mee worstelen.

‘Er stond vorige week een mannelijk Kamerlid te stampvoeten in de plenaire zaal: “U wil mij bewust maken van allerlei dingen! Stop daarmee! Ik wil niet, ik wil niet, ik wil niet!”,’ tweette Sylvana Simons.

Stel je voor.

Onze onderwerpen gaan over systeemkritiek: Frontlinie wil laten zien hoe wij, ons beleid, onze bedrijven, onze geschiedenis een rol spelen in conflicten die ver van ons vandaan voelen.

Ik zie dat als het medicijn tegen die moedeloosheid die de vragensteller bedoelde: juist als je laat zien op welke manier wij betrokken zijn, zou je er ook iets aan kunnen doen.

Regeringen of bedrijven ter verantwoording roepen bijvoorbeeld.

Onze volgende uitzending is een goed voorbeeld.

Baggermaatschappij Boskalis haalde de afgelopen weken meermaals de pers met zorgen over een nieuwe wet over verantwoord ondernemen.

Als die wet wordt aangenomen zou het bedrijf in Nederland strafrechtelijk kunnen worden aangeklaagd wegens schendingen van mensenrechten of klimaatverdragen.

De CEO, Peter Berdowski, dreigde bij Sven op 1 Nederland te verlaten als de wet wordt aangenomen.

Wij spraken ook met Berdowski, maar niet voordat we zelf gingen kijken wat Boskalis eigenlijk doet in die verre landen.

We kwamen terecht op de Filipijnen, waar Boskalis het grootste contract uit zijn geschiedenis binnensleepte.

Voor 1,5 miljard baggert Boskalis het slib uit de baai van Manila, voor de landaanwinning van een nieuw vliegveld.

Het bedrijf tekende het contract in december 2020, toen Rodrigo Duterte nog president was.

Hij kwam aan macht met twee beloften: bouwen, bouwen, bouwen en een meedogenloze oorlog tegen drugs.

Hij waarschuwde drugshandelaren en iedereen die het leven elleding maakt op de Filipijnen dat hun lichamen zouden worden gedumpt in de baai van Manila.

‘De vissen zullen vet worden van jullie.’

Ook voor dit onderwerp zochten we contact met organisaties die al lang onderzoek doen naar dit project. Global Witness publiceerde deze week dit vernietigende rapport.

In onze aflevering is te zien hoe honderden vissersfamilies plaats moesten maken voor het vliegveld. Dit gebeurde in opdracht van de klant van Boskalis, San Miguel Corporation, wiens baas een belangrijke financier is van Duterte.

San Miguel bleek al te zijn begonnen met het kappen van honderden mangrovebossen voor het vliegveld was goedgekeurd door het parlement.

Vissers kregen bezoek van medewerkers van San Miguel, vergezeld van militairen.

In de afgelopen tien jaar kwamen 270 milieuactivisten om het leven, rekende Global Witness uit.

In zo’n klimaat zeg je niet zo snel ‘nee’ als de president iets wil.

De CEO van Boskalis, Peter Berdowski, was moedig genoeg om ons te ontvangen op het hoofdkantoor in Papendrecht en zich te verweren tegen al deze beschuldigingen.

Hij gaf toe dat zijn Filipijnse klant voortvarender had mogen zijn met het compenseren van gedupeerde vissers.

Wat betreft Duterte was hij duidelijk: als de internationale banken het financieren, dan is het all systems go.

Dus geen Noord-Korea of Rusland.

Maar verder geen probleem.

‘Er zijn een heleboel landen waar ik persoonlijk best mijn aanmerkingen bij heb. Maar als we dat als ons kompas zouden gaan hanteren, en we gaan alleen nog maar naar die landen om infrastructuurprojecten uit te voeren als die aan de Nederlandse of Europese maatstaven voldoen, dan is het wat ons betreft buiten Europa wel klaar met de werken die we kunnen uitvoeren.’

‘Dan zijn we in elk geval een stuk smaller in business.’

Ik vond die redenering zo eerlijk dat je er moedeloos van zou kunnen worden.

Behalve dat er dus een wet op komst is die bedrijven dwingt beter na te denken: als het in Nederland niet door de beugel kan, dan ook in het buitenland niet.

Werk aan de winkel dus voor de onderzoeksjournalistiek en de wetenschappers: op pad.

• Trouwe lezers kennen deze documentaire, maar voor wie hem nog altijd niet gezien heeft: The Kingmaker, een protret van Imelda Marcos, weduwe van de Filipijnse dictator Ferdinand Marcos én moeder van de huidige president, Ferdinand Marcos, junior. Te zien op NPO Plus.
• In de prijswinnende roman De diepst verborgen herinneringen van de mens van Mohammed Mbougar volgen we een jonge Senegalese schrijver tijdens zijn zoektocht naar een eens gevierde, maar inmiddels verdwenen vakgenoot. Een reis door Senegal, Frankrijk en Argentië volgt.
• Terugblikken mag nog net: de collega's van Bureau Buitenland zetten deze maand de grootste politieke blunders van 2022 op een rij in de rubriek 'Bureau Blunderland'. Luister ze allemaal.

Tot de volgende,

Bram Vermeulen