Tien jaar geleden reisde ik met VPRO-collega’s naar de Zambiaanse hoofdstad Lusaka. Het was al donker toen we aankwamen bij ons hotel.

Het hotel rook naar lentebloesem, er stond Kenny G op de speakers in de lift en de tapijten voelden alsof ik er al talloze malen overheen was gelopen.

’s Ochtends stak ik de parkeerplaats over en liep ik een winkelcentrum binnen dat er exact hetzelfde uitzag als alle winkelcentra in Zuid-Afrika.

Lopend langs de winkels had ik net zo goed in Johannesburg kunnen zijn, of in Boston, of in Taipei.

Dezelfde Zara’s, Starbucks, H&M.

Dus dit was Zambia, zuchtte ik. Het einde van het reizen.

Ik moest er aan denken toen we onlangs filmden in Manila, de Filipijnen. We bezochten de jachthaven van de hoofdstad, de jeugd nam selfies, terwijl wij nipten aan onze Starbucks-koffie. Weer diezelfde winkels om ons heen.

Gentrificatie viert hoogtij in de Filipijnse hoofdstad. Nieuwe snelwegen, nieuwe malls en een nieuw vliegveld, dat wordt gebouwd in de baai van Manila.

De landaanwinning, te vergelijken met de Maasvlakte, wordt gedaan door een Nederlandse baggerbedrijf, Boskalis.

Over de gevolgen van dat project voor mens en milieu gaat onze volgende aflevering van Frontlinie en daar kom ik later op terug.

Maar even over dat grotere idee erachter.

Dat Manila de komende jaren volledig op de schop gaat, zodat de hoofdstad straks nog meer op Lusaka lijkt.

Nog meer op Taipei, nog meer op Johannesburg.

Ik herinner me de colleges in mijn studententijd, ontwikkelingstheorieën die antwoord gaven op de vraag waarom het landen in Azië en Afrika zo lang kost om op hetzelfde inkomensniveau te komen als het Westen.

Kolonialisme, slavernij, handelsbarrières, protectionisme van rijke landen, dat soort dingen, speelden daarin allemaal een rol.

Maar dit was dus het einddoel, een wereld die er overal hetzelfde uitziet.

Opdat je koffie overal hetzelfde proeft, en de tapijten voelen als thuis.

Zelfs in het land dat de eenvormige winkelcentra zo’n beetje uitvond, de Verenigde Staten (tevens oud-kolonisator van de Filipijnen) vinden ze dat nu een afschrikwekkend idee.

De New York Times schreef over al die nieuwe appartementenblokken die nu in de Verenigde Staten uit de grond worden gestampt.

Ze lijken allemaal op elkaar. 

Appartementen boven, dezelfde winkeltjes beneden.

Dezelfde hippe coffeeshops met glutenvrije muffins en fruitige smoothies.

Dezelfde boetiekjes, en urbane hipsters.

Er staan foto’s bij met de vraag: kun je zeggen welke stad dit is?

Het stuk vraagt zich af of de Amerikaanse steden hun unieke karakter aan het verliezen zijn. Maar die vraag zou je over de hele wereld kunnen stellen.

Komt er een moment waarop we niet meer weten in welke stad we wakker zijn geworden, als we het gordijn opzij schuiven?

Op de Filipijnen hadden we een aantal dagen doorgebracht met vissers op het water. Ik bezocht een woonwijk die volledig op palen was gebouwd.

Ik stootte mijn hoofd, ik zakte door rottende bamboe en greep me wanhopig vast aan deurklinken, die dan weer meegaven zodat ik bijna bij een gezin op de eettafel belandde.

Ik was daar om te horen hoe de grote infrastructurele projecten in Manila de generatieoude levensstijl van de vissers bedreigden.

Maar ik hoorde er zelf niet thuis.

Sterker, ik voelde me prima thuis tussen die selfie-makende Starbucks drinkende hipsters van een paar dagen later.

Een wereld die overal hetzelfde is, voelt overal als thuis. Toch?

Ik sprak met een echtpaar dat net was verhuisd naar een nieuwe woning, die ter compensatie door het bouwbedrijf was aangeboden. Betegelde slaapkamer, keuken, badkamer en aansluitingen voor elektriciteit en stromend water.

Maar geen geld om elektriciteit te betalen, want zonder vissen, geen inkomen.

De man deed nu de was, terwijl zijn vrouw het inkomen verdiende.

Hij was ontroostbaar.

In de nieuwe wereld had hij eenzelfde dak boven zijn hoofd, als mensen in Taipei en Johannesburg.

Maar zonder het water en zijn boot had het leven iedere betekenis verloren.

• Trouwe lezers kennen deze documentaire, maar voor wie hem nog altijd niet gezien heeft: The Kingmaker, een protret van Imelda Marcos, weduwe van de Filipijnse dictator Ferdinand Marcos én moeder van de huidige president, Ferdinand Marcos, junior. Te zien op NPO Plus.
• In de prijswinnende roman De diepst verborgen herinneringen van de mens van Mohammed Mbougar volgen we een jonge Senegalese schrijver tijdens zijn zoektocht naar een eens gevierde, maar inmiddels verdwenen vakgenoot. Een reis door Senegal, Frankrijk en Argentië volgt.
• Terugblikken mag nog net: de collega's van Bureau Buitenland zetten deze maand de grootste politieke blunders van 2022 op een rij in de rubriek 'Bureau Blunderland'. Luister ze allemaal.

Tot de volgende,

Bram Vermeulen