Hallo,

In de afgelopen weken werd me gevraagd of het reizen naar moeilijke landen niet deprimerend is. Het tegendeel. Juist op plekken waar veel op het spel staat, kom je mensen tegen die je nooit meer vergeet.

Onvergetelijk in het voorbije jaar was de ontmoeting met Oleksiy Savkevych, de docent Engels die ons aan het einde van onze treinreis van het west naar het oosten van Oekraïne ontving in Avdiivka, ten westen van Donetsk.

Zijn dorp lag toen al acht jaar onder vuur van Russische raketten. Terwijl Savkevych koffie zette, kropen zijn poezen op mijn schoot. Van weggaan wilde hij toen, die laatste week in februari 2022, niet weten.

‘De mensen in het Westen zijn veel bezorgder over de oorlog dan wij hier,’ zei hij. ‘Wij hebben met de oorlog leren leven.’

Drie dagen later viel het Russische leger binnen, in het noorden, zuiden en oosten. Er zijn maar weinig plekken die in de afgelopen maanden zo onophoudelijk onder vuur lagen als Avdiivka.

Oleksiy Savkevych bleef in zijn dorp, schreef hij ons. Hoewel hij steeds vaker heenkomen moet zoeken in westelijker en veiliger gelegen gebieden.

Maar Avdiivka houdt stand.

Ik denk ook aan Ali Osman in de Centraal Afrikaanse Republiek. Ik denk aan het plastic zakje dat hij altijd bij zich droeg, als hij op zijn brommer door de hoofdstad Bangui reed.

In dat zakje bewaarde hij het opschrijfboekje waarin hij alle mensenrechtenschendingen in zijn land noteerde.

Begaan door de regeringstroepen en de Russische huurlingen van de Wagner-groep, wiens hulp de president van zijn land had ingeroepen.

Osman vergeleek de Russen zonder aarzelen met de Gestapo, terwijl hij hun misdaden opsomde. Toen ik hem vroeg of dat hem geen gevaar opleverde, aarzelde hij geen moment. ‘Iemand moet de waarheid verdedigen. Anders zijn we allemaal verloren.’

IIk denk ook terug aan de nonnen die ons onderdak gaven in een dorp zonder hotel in het westen van Kenia.

Een stapelbed onder een muskietennet.

Toen we ’s ochtends vroeg wilden vertrekken, rende de oudste van de zusters met wilde gebaren naar buiten. Hoe we het in ons hoofd haalden om zonder ontbijt op weg te gaan.

Ze nodigde ons uit aan de ontbijttafel, waar zusters uit alle continenten aanschoven na het ochtendgebed. Uit Honduras, uit de Filipijnen, uit Zambia. We kregen aanmaakkoffie en ieder een snee wit brood met jam.

Daarna nam ze ons mee naar een afdeling waar de nonnen alle achtergelaten kinderen uit de omgeving opvingen. Wezen, verstandelijk gehandicapten, kinderen die te duur voor de ouders bleken, of van geen andere waarde.

De nonnen gaven ze te eten en toverden een glimlach op hun gezicht.

Ik keek naar mijn twee collega’s, Sven Torfinn en Simone Galavazi. Ze keken even aangeslagen als ik.

Ik had maar een vraag: hoe kon ik ooit zoveel voor een ander betekenen als die nonnen daar voor die kinderen, met zo weinig geld te besteden, maar met een lief woord, een eenvoudige aanraking.

Ik denk ook aan missionaris Flaviano Villanueva, die we afgelopen december in de straten van de Filipijnse hoofdstad Manila ontmoetten.

Hij vangt daklozen op, geeft ze een maaltijd en een douche, en laat ze daarna voor een manshoge spiegel staan.

‘Dit is wie je werkelijk bent, vergeet dat nooit,’ zegt hij er bij.

Op de derde verdieping van zijn tehuis vangt hij moeders, wezen en andere nabestaanden op die hun dierbaren verloren tijdens de zes bloedige jaren van president Rodrigo Duterte, wiens doodseskaders naar schatting 27.000 landgenoten executeerden.

Allemaal bewapende drugshandelaren volgens Duterte, maar volgens missionaris Villanueva en veel mensenrechtenorganisaties waren de slachtoffers vaak dakloos en veel te arm om zich drugs te kunnen veroorloven, laat staan wapens.

Villanueva kreeg van de Nederlandse regering een hoge onderscheiding, de Tullip Award.

Hij schrok oprecht toen ik hem vertelde dat de Nederlandse regering die hem de onderscheiding gaf, ook de bouw van het nieuwe internationale vliegveld voor Manila steunt.

Het contract met een Nederlands bedrijf werd getekend door de regering Duterte.

De aanleg van dat nieuwe vliegveld, weet Villanueva, heeft honderden families gedwongen hun huizen te verlaten en heeft nog veel meer grote gevolgen, zoals we in onze volgende uitzending zullen laten zien.

Het verbouwereerde gezicht van de Filipijnse missionaris, over die Nederlandse koopman-en-dominee-mentaliteit, dat zal ik ook niet snel vergeten.

• In de driedelige documentaireserie Murky Skies reconstrueert de Israëlische regisseur Noam Pinchas de Bijlmervliegramp vanuit het perspectief van belanghebbenden, niet alleen in Nederland, maar ook in Israël en de VS. De serie schijnt nieuw licht op de geopolitieke macht van het bedrijfsleven en de overheid. Kijk nu de eerste aflevering op NPO Start.
• Rolling Stone eindigde het afgelopen jaar met de publicatie van deze indrukwekkende longread: "The DJ and the War Crimes". Een onderzoek naar  'Arkan's tijgers': een paramilitaire eenheid die tijdens de Bosnische oorlog een bloedbad aanrichtte in Bijeljina. Een van de leden ontpopt zich nu tot succesvolle trance-dj.
• Sue-Lin Wong, journalisten bij The Economist, maakte in 2022 een allesomvattende podcast over de Chinese leider Xi Jinping: The Prince. Een biografie van Jinping van zijn jeugd tot aan nu, waarvoor ze tal van mensen sprak. Onder meer Jinping's Amerikaanse gastouders.

Een nieuwe aflevering van Frontlinie zie je op 9 februari om 20.25 uur op NPO 2.

Tot de volgende,

Bram Vermeulen