Ik las de afgelopen week, zoals alle Volkskrant-lezers, over de ‘Mao van het Mediapark’, de ‘Napoleon van Hilversum’ en mompelde stilletjes: wat is het toch een groot goed om in een land te wonen zonder groot verdriet.

Ik bedoel dat niet cynisch.

Ik geloof dat de betekenis van ons werk zit in het plezier dat je met je collega’s hebt, dat is de essentie van werk.

Het product waar je zo hard voor werkt en de betekenis ervan verkruimelt uiteindelijk door de tijd, als een oud filmblik in het filmmuseum of vergeelde pagina’s in een bibliotheek.

Alleen die herinneringen aan het plezier (of de stress) blijven over.

Die herinneringen kunnen dus maar beter goed zijn.

Tegelijkertijd zegt de vergelijking van een agressieve baas met historische figuren die miljoenen de dood injoegen op slagvelden en in strafkampen ook veel over hoe ver we in dit land van echt bloedvergieten of zelfs maar de mogelijkheid ervan geraakt zijn.

Dat gevoel zal ongetwijfeld te maken hebben met de volgende aflevering die ik nu met editor Paul Delput zit te monteren.

Daarin bezoeken we onder anderen de docent van een Bosniër met wie we een aantal dagen optrekken.

Die docent werd tijdens de oorlog zijn kampbewaarder en overzag de executie van duizenden dorpsgenoten.

Inmiddels wonen meester en leerling gewoon weer in hetzelfde dorp.

Ze komen elkaar tegen in de supermarkt.

Ik leerde veel van die twee mannen.

De docent was bloemetjes aan het plukken met zijn vrouw, toen we hem troffen.

Met zijn leerling hadden we diezelfde ochtend ook staan graven in de grond, waar hij in de bossen een ruggengraat en een sleutelbeen had gevonden van dorpsgenoten die na 27 jaar nog altijd niet zijn geïdentificeerd.

Ze leefden in hetzelfde dorp maar in twee compleet verschillende werelden. En beiden moesten ze verder leven met een niet te bevatten waarheid.

Maar dat doen we eigenlijk allemaal.

Turkije bombardeerde de afgelopen week Koerdische steden in het noorden van Syrië en er was geen NAVO-partner die er iets van zei.

Alleen de Amerikanen klaagden omdat ze soldaten hebben gestationeerd in dat deel van Syrië en die liepen door al die bommen gevaar.

Dat ook de Koerdische veiligheidstroepen waren geraakt die nota bene IS-verdachten bewaakten, er kraaide geen haan naar.

Collega Floris-Jan van Luyn maakte afgelopen donderdag voor Frontlinie een uitzending over een andere waarheid, die hij maar moeilijk kan accepteren: Westerse landen die hun mond vol hebben over democratie, maar Taiwan laten vallen omwille van handel met grote broer China.

Een vriend, zonder vrienden.

Je zegt aan het begin van de uitzending: ‘Ik ben activist geworden.’ Wat bedoel je daarmee?

‘Dat ik me voor het eerst publiekelijk uitspreek voor Taiwan. Dat doe je eigenlijk niet, als journalist.

‘Ik ben 55, ik volg China al dertig jaar, eerst als correspondent, later als filmmaker. Ik voel dat ik me steeds meer opwind over hoe China zich gedraagt in eigen land en in de regio.

‘Iedereen die iets zou kunnen zeggen over Taiwan, experts, sinologen, doen het niet omdat ze weten dat het gevolgen voor ze heeft. Dan komen ze China niet meer in.

‘Dus ze doen het niet. Ik vind dat je over die grote vraagstukken wel wat uitgesprokener mag zijn en dat we meer onze stem mogen laten horen.’

Wat zou de consequentie voor jouzelf kunnen zijn?

‘Dat ik China niet meer in mag. Dat je als vijand wordt gezien, een gevaar voor China.

‘Hoewel ik daar ik natuurlijk niet belangrijk genoeg voor ben. Maar het is wel persoonlijk voor mij. Chinezen vragen me vaak: houd je van China?

‘Dan zeg ik: ik houd wel van China maar niet van jullie regering. Ik ben niet anti-China, maar wel anti-dictatuur en voor democratie. Daar spreek ik me over uit.’

In jouw film zien we hoe er nauwelijks landen zijn die Taiwan erkennen, uit angst voor de toorn van China. Behalve Saint Vincent en de Grenadines dan.

‘Dat is heel grappig natuurlijk. En je denkt ook: waarom zijn wij eigenlijk niet zo, waarom durven wij ons niet zo uit te spreken terwijl we wel onze mond vol hebben over democratie? Maar St. Vincent is klein en dan is het makkelijker om een schoon geweten te hebben. Hoewel St. Vincent ook niet zo schoon is, ze hebben bijvoorbeeld geen homorechten. Maar Taiwan kunnen ze recht in de ogen kijken.’

Wat is hun belang om dat toch te doen?

‘Ze krijgen ieder jaar 200.000 dollar aan steun voor hun onderwijsprogramma. Dat is dus een koopje.’

Wat als Nederland hetzelfde zou doen?

‘Dat zou het einde betekenen van al onze investeringen en contracten die we in China hebben gesloten. Maar de les van de oorlog in Oekraïne is natuurlijk dat er een gevaar schuilt in zulk opportunisme.

‘We hebben onszelf afhankelijk gemaakt van autoritaire regimes, als China en Rusland. Dan kom je jezelf een keer tegen.’

Dus laat China maar een keer boos zijn?

‘Ja, dat denk ik. Het is een soort ritueel geworden dat Nederland zich openlijk altijd eerst uitspreekt over de mensenrechten in China en dan achter gesloten deuren toch contracten sluit. China weet dat natuurlijk.

‘De enige constante in dit verhaal is China, alleen wij zwabberen altijd een beetje. Ik denk dan: wees consistent. Het is heel eenvoudig, wij staan voor democratische waarden. Daarom steunen wij Taiwan. Zeg dat gewoon.’

• Wil je meer weten over de geschiedenis van Taiwan? In de podcastserie Formosa Files: The History of Taiwan vertellen schrijver John Ross en journalist Eryl Micheal Smith allerlei verschillende verhalen uit de jaren 1600-2000 op non-chronologische volgorde. Allebei de makers wonen al ruim twintig jaar op het eiland.
• Het IDFA is afgelopen, maar gelukkig zijn een aantal documentaires via 2Doc.nl ook gewoon vanuit huis te bekijken. Zoals Children of the Mist van Diem Ha Le, die voor deze documentaire vorig jaar de IDFA-prijs voor beste regisseur won. Diem La He volgt de twaalfjarige puber Di, die in de bergen van Noord-Vietnam woont en zich probeert te ontrekken aan de tradities van de Hmong-gemeenschap waarin ze opgroeit. Heb je hierna nog tijd over, kijk dan ook zeker A House Made of Splinters.
• Tot slot een kort item: door de oorlog met Oekraïne verlaten steeds meer Russen hun land. Waar trekken ze naartoe? Het door hen 'geliefde' Servië. In Bureau Buitenland vertelt Arja van den Bergh wat de Serviërs daarvan vinden.

Tot de volgende,

Bram Vermeulen