'Weet je wat het grote verschil is tussen Oekraïne en Bosnië,’ vroeg Nedzad Avdic mij afgelopen maandag.

We stonden aan de voet van een marmeren gedenksteen waarop meer dan achtduizend namen van Bosnische moslims stonden gegraveerd.

Zijn achternaam was meer dan honderd keer te lezen op die steen.

Het waren de namen van zijn ooms en broer en neven en achterneven die in 1995 allemaal werden vermoord in de enclave Srebrenica.

Nedzad Avdic had er tussen moeten staan, tussen die namen.

Samen met een andere man overleefde hij – door een godswonder – het executiepeloton van het Bosnisch-Servische leger. Het schot dat hem had moeten doden, had hem slechts geschampt.

Als schrijver en activist strijdt Avdic nu tegen genocide-ontkenning.

‘Het grote verschil is dat de internationale gemeenschap Oekraïne nu wel te hulp schiet,’ zei hij.

Aan de overkant van de straat lag de batterijfabriek in Potocari waar driehonderd Nederlandse VN-soldaten in juli 1995 niet in staat waren om het vermoorden van die achtduizend moslims te stoppen.

De schuldigen van dat drama wonen nu over de hele wereld: van generaal Ratko Mladic in de Haagse gevangenis tot de wereldleiders die verzuimden het Nederlandse VN-bataljon goed te bewapenen.

Of de 44 straaljagers te sturen die ze hadden beloofd.

Of Bosnië een wapenembargo oplegden, zodat ze ook zichzelf niet konden verdedigen.

Later die week dineerden we nog even.

Het idee dat Avdic alleen maar aan die tafel zat door een onwaarschijnlijk groot toeval 27 jaar geleden, liet me niet los.

CNN liet beelden zien van Kherson, in het zuiden van Oekraïne, waar het Russische leger met hulp van Westerse wapens wel verjaagd kon worden.

Het grote verschil zat niet alleen in de geopolitieke belangen of het idee dat als Oekraïne valt, het Westen aan de beurt is.

Het verschil is natuurlijk ook – ook al blijft dat na al die jaren onuitgesproken – de achternamen van de slachtoffers.

Zo voelen ze dat in elk geval in Bosnië.

‘Schaam jezelf,’ riep een groep boze Bosnische moslima’s, toen ze het museum bij Srebrenica uitstapten en hoorden dat we uit Nederland kwamen.

‘s Avonds las ik dat de VVD akkoord was gegaan met het spreiden van asielzoekers over alle Nederlandse gemeenten onder een voorwaarde: dat er alles aan gedaan wordt om te voorkomen dat nog meer asielzoekers het land bereiken.

Ik dacht: nog meer? Die voorwaarde betekent in de praktijk vooral nog meer geweld aan de grenzen van Europa.

De BBC reconstrueerde wat er afgelopen zomer aan de grens tussen Spanje en Marokko gebeurde. Migranten die aan de Marokkaanse kant van de grens werden opgejaagd door traangas, het hek overklommen en vervolgens aan de Spaanse kant werden opgewacht door meppende grenswachten en in de paniek werden vertrapt.

Dertien doden.

Oekraïense vluchtelingen worden niet teruggeduwd aan de grenzen van Griekenland of Bulgarije.

Syriërs, Afghanen wel.

Het verschil? De achternaam.

Ik geniet intussen van de kritische berichtgeving over het Wereldkampioenschap Voetbal in Qatar.

De mensenrechten van de bouwvakkers die de stadions bouwden zijn volop geschonden, zoals collega Danny Ghosen pijnlijk duidelijk maakt in zijn nieuwe serie.

Ik vraag me wel af of er bij andere WK’s ook zo kritisch is gekeken naar mensenrechten rondom een voetbaltoernooi. Ik kan het me rond het WK in Zuid-Afrika in 2010 in elk geval niet zo herinneren.

Toen ging het vooral over de vraag of Zuid-Afrika dat wel kon, zo’n sporttoernooi organiseren en of die tien gloednieuwe voetbalstadions wel op tijd zouden afkomen.

De bazen van de voetbalbond hielden tot het laatste moment de mogelijkheid open om het toernooi naar Duitsland te verplaatsen, een land waar in hun herinnering de treinen altijd op tijd rijden.

De stadions kwamen wel op tijd af, natuurlijk.

Zuid-Afrika betaalt ze nog altijd af.

Voor de goede sfeer rondom die stadions werden er ook duizenden daklozen door het stadsbestuur van Kaapstad naar een krottenwijk met de naam Blikkiesdorp verbannen.

Ze werden beloofd dat ze na het WK weer terug naar het centrum van Kaapstad mochten komen, maar dat is natuurlijk nooit gebeurd.

Het WK in Zuid-Afrika is eveneens tot stand gekomen door corruptie.

Onderzoek van het Amerikaanse ministerie van Justitie toonde aan dat Zuid-Afrikaanse voetbalofficials er tien miljoen dollar voor betaalden.

Het hoofd van de Zuid-Afrikaanse voetbalbond, Danny Jordaan, die in dat onderzoek wordt genoemd, zit nog altijd op zijn troon.

Op Netflix is nu een serie te zien die minutieus in kaart brengt dat Qatar slechts het product is van een cultuur binnen de Wereldvoetbalbond FIFA, die in de jaren zeventig begon met het WK in Argentinië.

Sportswashing wordt dat genoemd: het schoonspuiten van wrede dictaturen. En niet alleen Arabische dictaturen.

Maar dat is Groenland.

Dat is Kenia.

Zolang wij nog niet met kaplaarzen door Hoog Catharijne moeten waden, lijkt er hier geen reden om klimaatverandering serieus te nemen.

Soms hoop je op een orkaan, kracht Katrina, zodat iedereen even wakker wordt.

Maar dat leest als een uitspraak voor ophef.

Dus laat maar zitten.

• Coen Verbraak blikte twee jaar geleden terug op Srebrenica met betrokken Dutchbatters: De machteloze missie van Dutchbat. Een bijzonder drieluik, dat in zijn geheel te zien is op NPO Start.
• Het was hét nieuws uit Oekraïne afgelopen week: de Russen trokken zich terug uit Kherson.  Jens Franssen, militair analist van de Belgische VRT, schoof aan bij Bureau Buitenland om te duiden welke gevolgen dit heeft voor de oorlog.
• Later deze maand zie je een nieuwe Frontlinie-uitzending over de plek van Taiwan in de wereld. Ter voorbereiding kun je vast luisteren naar de podcast Radio New Bloom, waarbij Taiwanese activisten, kunstenaars en politieke jongeren in Taiwan en de Azië-Pacific worden geïnterviewd en gevolgd.

Tot de volgende,

Bram Vermeulen