Onder filmmakers is een veel gehoorde uitspraak dat een film op een trein nooit mislukt. 

Dat zal wel niet waar zijn, maar ik hou van verhalen op treinen. Van Agatha Christie’s Murder on the Orient Express, een reis van Aleppo via Istanbul naar Londen, tot Hytti nro 6, een film die nu in de bioscoop te zien is en gaat over een lesbische archeologe die haar treincoupé moet delen met een mijnwerker. 

De mooiste trein waarop ik ooit mocht reizen was de trein die door de Fransen werd aangelegd in de woestijn van Mauritanië, een kolentrein met drie klassen. 

De derde klasse, dat waren de kolenwagons, volgeladen met kolen én passagiers.

In aanloop van onze reis naar Oekraïne werden we het onderling al snel eens dat de trein ons voertuig zou worden. 

De Russische invasie kwam in de weken van voorbereiding steeds dichterbij. Afhankelijk van waar het front zich naartoe zou bewegen, zouden we onze reisplannen kunnen aanpassen, terwijl het podium van ons verhaal hetzelfde zou blijven: de trein.

Nu, na vier oorlogsweken, blijkt dat de trein – na de Russen – misschien wel de hoofdrolspeler is geworden van deze oorlog.

Er gaat geen journaal voorbij zonder die trein, die al meer dan twee miljoen vluchtelingen in veiligheid bracht en tanks en soldaten naar het front vervoert. 

Deze week pendelden de premiers van Polen, Tsjechië en Slovenië per trein naar Kiev voor een steunbetuiging aan president Zelensky. 

Wij stapten op 16 februari in Lviv op de trein naar het oosten.

Vanuit Washington en Londen waarschuwden inlichtingendiensten dat die dag weleens D-Day zou kunnen worden, de dag waarop de 190.000 Russische troepen die Oekraïne hadden omsingeld, het land zouden binnentrekken. 

We reisden naar het oostfront, via de hoofdstad Kiev naar Avdiivka, een voorstad van het in 2014 door pro-Russische separatisten bezette Donetsk. 

In die laatste dagen voor de invasie waren er grote zorgen aan boord, maar vrijwel geen enkele passagier geloofde dat de Poetin zijn bluf zou verwezenlijken. 

‘Oorlog is meer dan schieten,’ legde een stel uit, dat meereisde tot aan het laatste station voor het oostfront.  ‘Als je niet uitkijkt gaat de angst in je hoofd zitten. Je moet je niet laten leiden door die emoties.’

De conducteurs aan boord wisten dat de trein, wat er op het slagveld ook zou gebeuren, altijd zou blijven doorrijden.

‘De trein is veilig,’ zei het hoofd van de nachttrein naar Avdiivka, hoewel die trein al meerdere malen door artillerie was geraakt.

In de afgelopen vier weken is het pas één keer echt misgegaan, toen er mortieren insloegen vlakbij een evacuatietrein in de regio Donetsk. 
 
Eén conducteur werd gedood, zijn collega raakte zwaar gewond. 

Ook op het laatste station in Avdiivka waren die sporen van de oorlog goed te zien.

De muren bij perron 1 zaten vol scherven van artillerie. 

Bij het uitstappen hoorde ik de doffe dreunen van de granaten die vanaf de Russische kant van de scheidslijn werden afgevuurd op de Oekraïense posities.

Maar de conducteurs hadden gelijk: de trein bleef rijden. 

De Russen vielen binnen in de vroege ochtend van 24 februari, de eerste ochtend van mijn thuiskomst. Ik belde meteen de redactie: we moeten terug. 

Maar een montage later blijken we de laatste beelden te hebben gefilmd van een vrij Oekraïne, een land volledig intact, en met inwoners die nog altijd hoopvol en optimistisch naar de toekomst kijken.  

Een land dat niet meer bestaat.

Frontlinie: De trein naar de oorlog is te zien op donderdag 24 maart op 20.25 uur op NPO 2.

• De serie Putin: A Russian Spy Story laat zien hoe Poetin is getransformeerd van een KGB-agent tot één van de machtigste leiders op aarde. Van zijn jeugd in de Sovjet-Unie, via zijn tijd bij de geheime dienst tot de president die hij nu is. Verhalen over zijn liefde voor judo, zijn droom om de Russische James Bond te worden en de opponenten die door zijn regime uit de weg zouden zijn geruimd. ‘Er is de afgelopen 20 jaar een bizar hoge sterfte, onder de mensen die tegen het regime van Poetin ageerden,’ zegt één zijn tegenstanders, op wie een poging tot vergiftiging mislukte.

• Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne wordt de vergelijking met de oorlog in Syrië gemaakt. Sommige experts waarschuwen dat Rusland het ‘Syria Playbook’ volgt. Deze week is het elf jaar geleden sinds het begin van de oorlog in Syrië. Wat begon als een protest tegen het dictatoriale regime van Assad, mondde uit in een jarenlange bloedige burgeroorlog. Sinds 2015 krijgt Assad hulp van Rusland, in de vorm van militaire steun en bombardementen. Honderdduizenden mensen zijn inmiddels omgekomen en ruim 13 miljoen mensen zijn op de vlucht geslagen voor het geweld. Een miljoen ontheemden wonen nog steeds in tenten, zegt de VN. Al Jazeera maakte met drie kinderen deze reportage, over het dagelijks leven na elf jaar oorlog, in het door de oppositie bezette Idlib.
   
• Dan nog even iets anders dan oorlog. In de serie Mijn vader de gelukszoeker herbeleeft presentator Nadia Moussaïd met haar vader de reis die hij als zeventienjarige jongen maakte van zijn geboorteland Marokko naar Europa, maar dan in omgekeerde richting. Via Parijs, Noord-Italië, Barcelona en Tanger. Hij ging op zoek naar geluk, net als de jonge mensen die ze op hun reis tegenkomen nu ook nog doen. Hun verhalen laten zien dat succes en mislukking in die zoektocht naar geluk heel dicht bij elkaar liggen. Een emotionele roadtrip, met de vader van Nadia als absolute ster van de serie. Mijn vader de gelukszoeker is vanaf zondag 20 maart om 20.25 uur te zien op NPO 2.

Groet,

Bram Vermeulen