Iedereen boetseert zijn eigen held

9 januari 2022

Het viel veel Zuid-Afrikaanse lezers op hoe in de necrologieën die volgden op de dood van aartsbisschop Desmond Tutu, een belangrijk onderdeel van zijn strijd voor mensenrechten werd vergeten. 

Natuurlijk werd zijn strijd tegen apartheid geroemd, en hoe hij er niet voor terugdeinsde om later ook zijn kameraden in die strijd, het ANC van Mandela, te bekritiseren. 

Maar zijn gevecht voor de rechten van de Palestijnen en de vergelijking die hij meermalen maakte tussen Israël en apartheid-Zuid-Afrika, haalde de meeste kranten niet. 

Ook ik noemde Tutu’s Israël-kritiek niet, hoewel niet met opzet.

Nadat The Guardian er op Twitter flink van langs kreeg, plaatste de krant snel dit stuk van de voormalige correspondent in Zuid-Afrika en Israël, Chris McGreal. 

Het is een belangrijke discussie omdat rond de dood van iconen als Mandela en Tutu, iedereen zijn eigen held boetseert. 

Gert-Jan Segers van de ChristenUnie roemde Tutu omdat hij ‘leefde wat hij predikte’. Maar Segers zal zelf nimmer Tutu’s kritiek op Israël durven prediken. 

Vraag een BN’er wie zijn held is, en hij zal Mandela noemen omdat hij zo aardig bleef voor witte Zuid-Afrikanen. 

Maar niet omdat hij even innig was met de Libische leider Muammar Gaddafi, PLO-leider Yasser Arafat of Gerry Adams van Sinn Féin. 

Brandstichter of zondebok?

Een paar uur na de begrafenis van Tutu vloog het parlementsgebouw in Kaapstad in brand. De schade aan het historische pand, anno 1884, lijkt enorm. 

Met het vuur laaide meteen weer een aloude discussie op over de locatie van het parlement in Kaapstad. 

Reisbureaus verdienen goed geld aan de parlementariërs die voortdurend op en neer moeten vliegen tussen de gebouwen van de uitvoerende macht in Pretoria en de wetgevende macht in Kaapstad. 

Maar het slopen van het gehavende parlementsgebouw zou de Kaap politiek nog meer isoleren van Zuid-Afrika.

Nog dezelfde dag arresteerde de politie een verdachte van de brand. Dinsdag werd hij voorgeleid. Hij keek verdwaasd naar alle camera’s en haalde zelfs zijn mondkapje van zijn gezicht, zodat iedereen zijn gezicht goed kon zien. Welke verdachte doet dat? 

Al snel herkenden reporters de verdachte als de dakloze man die altijd op de stoep van het parlement slaapt. 

Zou deze man echt weten hoe hij het brandalarm, de sproei-installatie en de beveiligingscamera’s moest uitzetten? Of is hij gewoon een makkelijke zondebok? 

Zijn voorgeleiding bracht in elk geval weer even aandacht voor de vele daklozen in Kaapstad. Ballingen als gevolg van de geschiedenis, migratie of pandemie, zoals ik ze in mijn afscheidsstuk voor NRC noemde.

Lees- kijk- en luistertips van de redactie:

  • We blikken nog één keer terug op 2021, voor de UNICEF Photo Of The Year Award. De prijs voor foto’s die het leven van kinderen wereldwijd het best weergeven ging naar de Indiase fotograaf Supratim Bhattacharjee en zijn foto Drowned Hopes. Een foto van het elfjarige meisje Pallavi, dat hopeloos ronddwaalt nadat ze door een cycloon alles is kwijtgeraakt. In de kuststreek waar ze woont, wordt het steeds normaler dat hele dorpen wegspoelen. De tweede prijs ging naar een fotoserie over een leraar die zijn kinderen buiten lesgaf terwijl de scholen dicht waren door corona, de derde naar foto’s van in oorlog verwonde Koerdische vaders en hun kinderen.
     
  • Journalist Feike de Jong neemt je in een tweeluik voor Bureau Buitenland mee naar Tijuana, Mexico. De meest noordwestelijke stad van Mexico en een van de gevaarlijkste steden ter wereld. Het is een tweelingstad met San Diego en wordt door een grensmuur gescheiden van het rijke Amerikaanse deel. Feike wandelt langs de randen van de stad, want zegt hij, zo leer je de stad en haar mensen écht kennen. De bendeleden, zwervers en migranten die hij in de krottenwijken van Tijuana tegenkomt lijken allemaal eenzelfde noodlot te delen. Feike wordt overigens niet door iedereen met open armen ontvangen.
     
  • De huidige beelden van Afghanistan tonen vooral armoede, zand en bergen. Door het lezen van het volgende boek realiseer je je wat een rijke cultuur het land heeft gekend. Alexandrië van Edmund Richardson, is een biografie over de Britse soldaat James Lewis, die zich na zijn desertie uit het leger opwerkt tot ontdekkingsreiziger en archeoloog. Als Charles Masson gaat hij op zoek naar de verdwenen stad Alexandrië. Zich voordoend als pelgrim en arts en intussen ook nog spionerend voor de Britten, reist hij door het Afghanistan en India van de negentiende eeuw. Onderweg ontmoet hij allerlei illustere types en ontdekt hij tienduizenden historische objecten van groot wetenschappelijk belang. Tegen de achtergrond van zijn leven zie je hoe bijzonder Afghanistan was en hoe opportunistisch de Britten met het land en de bevolking zijn omgegaan. 
Wil je jouw tips ook terugzien in deze lijst? Stuur ze naar frontlinie@vpro.nl

In de volgende brief vertel ik je meer over de volgende Frontlinie, “Groene Apartheid”, vanuit Hoedspruit, Zuid-Afrika. Die aflevering wordt uitgezonden op donderdag 27 januari om 20.25 uur op NPO 2. 

Groet,

Bram Vermeulen