Ik was net geland op de standplaats voor het filmen van een nieuwe aflevering van Frontlinie toen het nieuws brak. 

De laatste witte president van Zuid-Afrika was dood. 

Eerste reactie: paniek. Ik wist dat de gezondheidssituatie van Frederik Willem de Klerk ernstig was, maar ik was er nog niet aan toegekomen een portret van zijn leven te schrijven. 

Dus daar zat ik, mezelf vervloekend, op een stoeltje in de aankomsthal van Hoedspruit,  herinneringen aan hem op te halen. 

Conclusie: De Klerk was dan wel de man die Mandela uit de gevangenis liet, hij had nooit de moed om toe te geven dat hij bloed aan zijn handen had of dat apartheid een misdaad was tegen de menselijkheid. 
 
'Ondanks alles, een moedig man’, schreef mijn verre voorganger Peter ter Horst, die De Klerk indertijd op de voet volgde voor NRC Handelsblad.

En daar wil ik het over hebben: perspectief.

Veel zwarte Zuid-Afrikanen wonden zich op de dag van De Klerks dood op over de verhalen uit het buitenland, zoals die van The New York Times, die in de kop schreef dat De Klerk apartheid had ontmanteld. 

Dat is voor al die generaties die hun leven waagden tijdens de protesten tegen apartheid een niet te verkroppen versimpeling van de geschiedenis. 

Alsof het niet de demonstraties waren, de val van de Muur en het wegvallen van de Westerse steun voor een misdadig regime. Alsof de as van die geschiedenis om het inzicht draaide van één witte man en niet het verzet tegen het systeem dat hem had grootgemaakt.

Die discussie zette de toon voor ons bezoek aan Hoedspruit, in het oosten van Zuid-Afrika. Een toeristisch stadje, met manshoge hekken om luxe villawijken, waar je na werkuren nauwelijks nog zwarte Zuid-Afrikanen ziet. 

Voor hen is in Hoedspruit geen plek om te wonen, behalve in de krottenwijk Plasticview, die tussen het winkelcentrum en het treinspoor ligt ingeperst. 

Ruim dertig jaar nadat De Klerk Mandela vrijliet, is dat nog altijd Zuid-Afrika. Mijn meegereisde collega verzuchtte op de laatste avond dat hij het zo schrijnend vond, dat hij nooit in dit land zou kunnen wonen.

Maar het enige verschil, wierp ik tegen, is dat de hekken in Europa bij Griekenland en Italië staan, zodat je in Amsterdam de armen ook niet hoeft te zien. 

Plasticview, dat is Lesbos. 

De pushbacks, dat is het prikkeldraad om die witte wijken. Mijn woorden waren net iets te fel, alsof ik mijn eigen beslissing om zolang voor Zuid-Afrika te kiezen als woonplaats, aan het rechtvaardigen was.

Maar zo heb ik het vanuit hier wel altijd gezien. In dit land schuren eerste en derde wereld zo dicht op elkaar, dat ze met (instrumenten van) geweld uit elkaar worden gehouden: muren, stroomdraad, particuliere bewakingsbedrijven. 

Elke dag word je hier geconfronteerd met de nare kant van je geprivilegieerde leven. Bij ieder stoplicht weer.

Dat is inderdaad schrijnend, en misselijkmakend, en tegelijk een microkosmos van de wereld. 

Dat wat mij zo vaak ongemakkelijk maakt, lopend door Amsterdam, is dat je die confrontatie niet hoeft aan te gaan. Ignorance is bliss.

​​​​​​​Dat is na twintig jaar weg uit Nederland, mijn perspectief op mijn vaderland geworden.

Over drie weken zit ik in datzelfde schuitje als mijn collega en keer ik zelf terug naar de onschuld van Nederland. Verlost van dat permanente schuldgevoel, waarmee ik zo vergroeid ben in Zuid-Afrika.

Een rot land, maar wel een mooi rot land.

• Op IDFA waren deze week weer veel mooie documentaires te zien. Redacteur Sofoula zag er de documentaire As I Want. Regisseur Samaher Alqadi zoekt in haar film uit wat het betekent om vrouw te zijn in het Midden-Oosten. Ze neemt je mee naar 2013, naar de vrouwenprotesten op het Egyptische Tahrirplein. Er wordt geprotesteerd tegen een explosie van seksueel geweld tegen vrouwen. Om zichzelf te beschermen, moeten ze een mes meenemen als ze gaan protesteren. Acht jaar later blijkt er weinig veranderd: wanneer Alqadi zonder hoofddoek over straat gaat, krijgt ze een stroom van seksistische opmerkingen over zich heen. De documentaire is in ieder geval vandaag nog te zien. De trailer bekijk je hier. 
   
• Fotograaf Peter Caton laat in zijn prijswinnende fotoserie Unyielding Floods de gevolgen zien van extreme overstromingen in Zuid-Soedan. Een half jaar na zijn eerste bezoek keerde hij terug naar dezelfde plekken en zag door de lens van zijn camera dat het water flink was gestegen. Zuid-Soedan heeft al drie jaar op rij te maken met extreme overstromingen als gevolg van klimaatverandering. Bekijk de fotoserie hier. 
   
• Aanvullend op de laatste aflevering van Frontlinie over Cyprus, kun je hier het verhaal lezen en bekijken van de Turks-Cypriotische Nafia Akdeniz. Haar verhaal illustreert hoe ook aan de Turks-Cypriotische kant veel slachtoffers zijn gevallen, waaronder haar grootouders. Nafia doet een poging om de pijn en trauma’s van de oorlog onder oudere generaties, niet meer over te dragen aan jongere generaties en zoekt daarvoor de verbinding met Grieks-Cyprioten.

Tot de volgende. 

Groet,
 
Bram​​​​​​​