Daar gaan we weer, dacht ik. De beelden van vluchtelingen die vastzitten aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland deze week deden denken aan 2015. 
 
Ook toen vlogen er drones over de duizenden migranten en vluchtelingen die droomden over Europa. Zulke beelden uit de lucht moeten altijd de omvang van iets benadrukken: heel veel mensen dus. Invasie.

De hoogste ambtenaar van de Europese Unie, Ursula von der Leyen, deed de voice-over bij die beelden en sprak over een ‘hybride aanval’ op Europa. 

Lees: vluchtelingen zijn indringers. En indringers, die moet je vanaf je muren bestrijden.

Dus je zag ook overal soldaten en tanks. Tanks die ooit voor een hoop geld zijn gekocht om precies dat te doen wat Jack Nicholson tegen Tom Cruise zei in A Few Good Men:

'Son, we live in a world that has walls and those walls have to be guarded by men with guns’.

Natuurlijk werd er al bij deze beelden ook gezegd dat Wit-Rusland hier een cynisch spel speelde en de vluchtelingen eigenhandig naar die Poolse grens had gedirigeerd. 

De tickets lagen klaar op het consulaat in Erbil. De dictator Loekasjenko weet ook wel dat er geen effectievere manier is om Europa de mond te snoeren over mensenrechten in zijn land, dan vluchtelingen op ze af te sturen. 

Dan raken ze pas echt in paniek.

Dat krijg je er van als je kiezers maar blijft beloven vluchtelingen niet langer toe te laten, ook al hebben ze daar volgens internationale afspraken wel recht op. 

De beelden van 2015 werden daarna nog jarenlang in verkiezingscampagnes en referenda gebruikt. Boris Johnson en Nigel Farage konden er geen genoeg van krijgen en de Britten kozen grif voor Brexit. Dit nooit meer. 

Tal van rechts-radicale (en ook minder radicale) politici deden hetzelfde. Daarna was het alsof het altijd 2015 is gebleven en die beelden dagelijks aan de grenzen van Europa te zien zijn. 

De wedstrijd Polen - Wit-Rusland is enkel een opfrisser van dat angstbeeld. Campagnes kunnen er weer jaren op teren.

Voor de volgende aflevering van Frontlinie spreken we op Cyprus ook met vluchtelingen die hun heenkomen zoeken in de Europese Unie. 
 
Drie Engelstalige Kameroenezen ontvluchtten vijf maanden geleden de burgeroorlog in hun thuisland, waar de Engels sprekende minderheid door de Franstalige meerderheid wordt onderdrukt. 

Ze vlogen rechtstreeks van Kameroen naar Istanbul en de Turkse Republiek Noord-Cyprus, een land dat alleen door Turkije wordt erkend. Van daaruit is het doorgaans eenvoudig om de grens naar Europa over te steken. 

De Turks-Cyprioten en de Grieks-Cyprioten worden weliswaar van elkaar gescheiden door een bufferzone, die onder gezag staat van de Verenigde Naties, maar die scheiding wordt op veel plekken nauwelijks in de gaten gehouden. 

Maar in plaats van zo’n oversteek op het platteland kozen de Kameroenezen ervoor de goed bewaakte bufferzone in de hoofdstad Nicosia over te steken. 

Ze werden gesnapt en sindsdien zitten ze vast in Niemandsland. Noch de VN, noch de Turks-Cyprioten, noch de Grieks-Cyprioten willen ze helpen. Absurdistan, noem ik dat land waar ze nu wonen.

In onze uitzending blijkt dat het hele eiland vastzit in dit absurde Niemandsland. De Grieks-Cyprioten mogen al 47 jaar niet terugkeren naar de huizen in de wijk Varosha, waar ze na de Turkse invasie uit werden verjaagd. 

Die huizen zijn nu overgroeid met onkruid en verkruimeld door de diplomatieke stroperigheid rondom de onderhandelingen, die doen denken aan die nietsnuttige Hoge Bomen in Lord of The Rings. Het land staat in brand, maar we gaan eerst even overleggen.

We kwamen zelf ook in die pot stroop vast te zitten, toen we de Kameroenezen wilden filmen. 

Al weken van tevoren had mijn collega Sofoula Schalkwijk de vergunning daarvoor bij de VN aangevraagd. Maar dit bleek weer niet gecommuniceerd met ‘both sides’, zo verontschuldigde de verantwoordelijke VN-man met een keurig Brits cup-of-tea-accent.

Ons bezoek aan de Kameroenezen zou zomaar de status quo tussen de Turks-Cyprioten en de Grieks-Cyprioten kunnen verstoren. U bedoelt 47 jaar stilstand, wilde ik zeggen. Maar dat zei ik niet. Ik zou de laatste zijn die de status quo zou willen verstoren. 

Wie daar geen enkele moeite mee heeft, is collega Ingeborg Beugel, die op een persconferentie de Griekse premier op de man af vroeg om op te houden met liegen. Premier Rutte, toevallig in het land, stond er ongemakkelijk bij. Zulke confronterende vragen van een landgenoot is hij ook niet gewend in Den Haag. 

Ingeborg Beugel verstoorde in feite de keurigheid van het moment: twee mannen in Italiaanse maatpakken, die hoopten alle documentaires en reportages over pushbacks af te doen als leugens.

De journalist die ze daar op wees, was onbeschaafd, vond de Griekse premier. 

Niet de voortdurende schending van alle internationale verdragen. Niet de weigering van landen als Nederland om Griekenland met de opvang van die vluchtelingen te helpen. Niet de nu al vijf maanden durende weigering om drie kameroenezen, op de vlucht voor vervolging, vooruit te helpen met een stempeltje.

Zolang de status quo maar niet wordt verstoord.  

De nieuwe aflevering heet Niemandsland en is donderdag 18 november om 20.30 uur te zien op NPO 2.

• Euronews-correspondente Anelise Borges probeert in deze uitgebreide reportage van 50 minuten vast te leggen wat de machtsovername van de Taliban betekent voor Afghanistan en haar bevolking. Daags na de overname reisde ze met lokale producers naar Kabul. Eén van haar producers wordt tijdens het draaien opgepakt en mishandeld door de Taliban. Na vier uur werd hij weer vrijgelaten. Hij liet zich hierdoor niet afschrikken en ging door met zijn werk, om vast te leggen wat er in zijn land gebeurt.  
   
• Liefhebbers van datavisualisaties kunnen hun hart ophalen via de website Africa In Data, van het bekende Our World In Data. De makers beantwoorden met data de vraag: will Africa ever change? Een mooie manier om te zien hoe het continent zich door de (tientallen) jaren heen heeft ontwikkeld op vlakken als onderwijs, democratie, kindersterfte en economische groei.
   
• Seks met iemand van hetzelfde geslacht was al strafbaar in Ghana, maar sinds deze zomer is het ook illegaal om alleen al een andere seksuele oriëntatie te hebben dan hetero of om op te komen voor LHBTQ+-rechten. Je kunt er jaren voor in de bak belanden. In een land waar homofobie alsmaar toeneemt, moet de queercommunity voor het geweld onderduiken in safehouses. Vice maakte er deze korte documentaire over.

Je kunt laten weten wat je van de aflevering Niemandsland vond door te reageren op deze mail. Ook tips voor de tiplijst zijn altijd welkom.

Tot de volgende!

Groet,

Bram Vermeulen