Ik ben weer even in Nederland. 

In de trein naar Hilversum kan ik het niet helpen mee te luisteren naar de gesprekken van mijn medepassagiers over tuinfeestjes en inkopen bij de Ikea. Ik denk dan aan de beelden van de afgelopen reis, die we nu aan het monteren zijn. 

Vluchtelingen die van hun boot afspringen met autobanden om hun middel, die dienst doen als reddingsvesten. 

Vanuit de lucht kijkt het patrouillevliegtuig Seabird van de hulporganisatie Sea-Watch International mee. 

De bemanning telt het aantal zwemmers in het water: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. Zo zijn ze er zeker van dat ze niemand uit het oog verliezen. 

We zien hoe ze naar een groot rood schip zwemmen met de naam Vos Triton, dat eigendom is van de Nederlandse reder Vroon. 

De Vos Triton ligt op deze route voor het geval er brand uitbreekt op een olieplatform en de bemanning geëvacueerd moet worden. We zien hoe de zwemmers de boot bereiken en aan boord klimmen. 

Even later komt de rest van de 170 migranten op de blauwe sloep langszij. Ook zij klimmen aan boord van de Vos Triton en lijken opgelucht: het schip is voor hen al Europees grondgebied. 

Hun missie lijkt geslaagd.

Dan horen we hoe de bemanning van de Vos Triton belt met de kustwacht van het land dat ze net hebben geprobeerd te ontvluchten: Libië. 

De migranten proberen te ontsnappen en klauteren naar boven. Richting het hoogste punt van het schip, in de hoop uit handen te kunnen blijven van de agenten van de Libische Kustwacht. 

Over de scheepsradio schreeuwt de bemanning van Seabird: 'Vos Triton, als jullie ze overdragen aan de zogeheten Libische kustwacht, maken jullie je schuldig aan een illegale pushback, een schending van de wetten van de zee. Libië is geen veilige haven. Je stelt ze bloot aan vervolging, marteling en de dood.’ 

De Vos Triton antwoordt niet. Op de radio blijft het stil.

Ik kan het niet helpen om aan die beelden te denken in het boemeltreintje naar Hilversum. Wat hebben die beelden met mijn medepassagiers te maken? 

Steeds vaker worden commerciële schepen, als de Vos Triton, op de zee tussen Libië en Lampedusa onderdeel van pushbacks. Activisten noemen het ‘geprivatiseerde pushbacks’. 

Die pushbacks zijn het directe gevolg van de beslissing van de landen om de Middellandse Zee - Spanje, Italië en Malta - om schepen die migranten oppikken niet meer toe te laten in hun havens.

De olietanker Maersk Etienne dobberde vorig jaar augustus 38 dagen lang rond met 27 migranten aan boord, inclusief een hoogzwangere vrouw, omdat Italië en Malta weigerden toestemming te geven voor ontscheping. 

Steeds vaker geven de centra die reddingsacties op de Middellandse Zee coördineren de opdracht aan commerciële schepen om migranten over te dragen aan de kustwacht van Libië. 

Vanaf 2011 tot 2018 gebeurde dit slechts één keer, maar vanaf 2018 tientallen keren per jaar. 

Alleen al in de eerste acht maanden van dit jaar, werden meer dan 23.000 mensen op zee onderschept en naar Libië teruggebracht.

Het vluchtelingenverdrag dat landen als Italië en Malta in 1951 in Genève ondertekenden, verplicht kapiteins niet alleen drenkelingen te redden uit het water, maar ook om ze over te brengen naar een veilige haven, waar ze niet hoeven te vrezen voor vervolging, marteling of de dood.  
 
‘Libië is geen veilige haven. Libië is de grootste slavenmarkt ter wereld, de mensenrechtenschendingen in de detentiecentra zijn wijdverbreid gedocumenteerd’, zegt Felix Weiss van het Seabird-team in onze documentaire.  

In een recent rapport van Amnesty International beschrijven vluchtelingen en migranten hoe ze in Libische detentiecentra zijn gemarteld en misbruikt.

Collega Geert Mak wees er in een aflevering van ‘In Europa’ op dat migranten en vluchtelingen pas op boten stapten na de aanslagen van 11 september.

Toen bracht de Europese Unie de wetgeving in de praktijk die luchtvaartmaatschappijen financieel verantwoordelijk maakte voor de terugvlucht van passagiers zonder visa.  
 
Pas toen werd het eiland Lampedusa de Poort naar Europa voor migranten die geen visa van Europese ambassades in Afrika kregen.

En na de vluchtelingencrisis van 2015 begon diezelfde Europese Unie Libië geld te geven voor het tegenhouden van migranten, zelfs als ze internationale wateren al hadden bereikt.  

Het zijn de coördinatiecentra van Italië en Malta die schepen als de Vos Triton van de Nederlandse reder Vroon de opdracht geven opgepikte migranten te overhandigen aan de Libische kustwacht. 

Zo maakte ook de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Reders duidelijk in een interview met Frontlinie, nadat Vroon ieder commentaar had geweigerd. 

‘Je moet niet reders verantwoordelijk maken voor het redden van mensen. Die verantwoordelijkheid ligt bij de lidstaten van de Europese Unie. En dus ook bij Nederland’, zei hun woordvoerder Annet Koster, in de haven van Rotterdam. 

Mijn medepassagiers in de trein naar Hilversum hoeven niet na te denken over de gruwel van de Middellandse Zee en Libië, juist omdat dit land de afgelopen 20 jaar voor politieke partijen koos die dit precies zo wilden. 

Zodat de enige zorg van de kiezers het volgende tuinfeestje hoeft te zijn.

De deuren van de stoptrein gingen open en ik zag de blauwe letters van ‘Hilversum Mediapark’.

Ignorance is bliss. 

De aflevering Frontlinie: Veilige Haven, is donderdag 23 september te zien om 20.30 uur op NPO 2. 

• Op Schiphol kocht ik twee boeken die ik je kan aanraden. De eerste is van Tom Burgis: Kleptopia. Burgis schrijft voor de Financial Times en was een tijd correspondent in Johannesburg. Ik las eerder van hem The Looting Machine: Warlords, Tycoons, Smugglers and the Systematic Theft of Africa's Wealth, over de voortdurende roof van Afrika’s grondstoffen door multinationals in samenwerking met krijgsheren en corrupte politici.

• De tweede is van een andere financiële journalist van wie ik groot fan ben: Michael Lewis. Hij werkte ooit op Wallstreet en schreef fantastische boeken over de financiële crises in de Verenigde Staten (o.a. The Big Short) en Europa (Boomerang: the meltdown Tour). Nu heeft hij zijn tanden gezet in de aanpak van de Covid-19 pandemie in: The Premonition: A Pandemic Story.
   
• De door mij bewonderde journalist Michela Wrong was te gast bij de podcast Power Corrupts. Een podcast over de verborgen krachten die onze wereld vormgeven. In deze aflevering rijst de vraag of dissidenten in ballingschap veilig kunnen zijn, of dat het slechts een kwestie van tijd is voor dictators ze ook buiten de landsgrenzen te grazen nemen. Deze week nog werd een criticus van de Rwandese president Paul Kagame vermoord in Mozambique. Eerder tipte ik al Wrongs boek over Rwanda: Do Not Disturb’, The Story of a Political Murder and an African Regime.
   
• We kregen een leuke reactie van Ineke Janssen uit Cuijk. In november heeft zij in de bibliotheek in Nijmegen een tentoonstelling met foto’s die zij maakte van migranten en vluchtelingen in Athene. Een aantal foto’s van De andere kant van Athene, is ook te zien op haar website.

Heb jij nog goede tips voor in de tiplijst? Laat het weten door te reageren op deze mail. En laat ons ook vooral weten wat je van de uitzending vond. 

Tot de volgende.
 
Groet,
Bram Vermeulen