Zeker driekwart van alle migranten in Afrika blijft binnen Afrika. Ze reizen van dorp naar grote stad. Of tussen Afrikaanse landen onderling. Zuid-Afrika heeft de meeste asielaanvragen op het Afrikaanse continent. Europa vangt evenmin de meeste vluchtelingen op. Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty International vangen tien landen de helft van alle vluchtelingen wereldwijd op. Geen van die landen ligt in de Europese Unie. Vijf van die landen liggen in Afrika: Ethiopië, Kenia, Oeganda, Democratische Republiek Congo (DRC) en Tsjaad.
Over Afrikaanse migranten bestaan nogal wat misverstanden. Bram Vermeulen vertelt hoe het echt zit.
1. ze komen allemaal naar Europa
2. dit is het tijdperk van migratie
Volgens het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNPFA) vertegenwoordigen migranten 3,3 procent van de wereldbevolking; zij leven in een land dat niet hun geboorteland is. De thuisblijvers zijn ver in de meerderheid. Dat aandeel is sinds de afgelopen vijftig jaar ongeveer gelijk gebleven. Alleen is de wereldbevolking sindsdien meer dan verdubbeld, van iets meer dan 3 miljard naar 7,4 miljard in augustus 2016. Het absolute aantal migranten is gegroeid tot 244 miljoen wereldwijd.
3. armoede is de oorzaak van migratie uit Afrika
Integendeel. Onderzoek van Michael Clemens van het Centre for Global Development laat zien dat migratie wordt gevoed door groeiende welvaart. In een onderzoek gepubliceerd in 2014 schrijft hij dat 'er geen enkel bewijs is dat migratie daalt als welvaart toeneemt, tenzij het inkomen per hoofd van de bevolking boven de 7 à 8.000 dollar uitstijgt. We hebben ook een groeiend aantal studies uit verschillende landen die laten zien dat de rijkeren de neiging hebben te migreren.' Er is volgens Clemens geen enkele reden te geloven dat verhogen van ontwikkelingshulp, zoals de Europese Unie nu doet, migratie kan stoppen.
4. migratie is slecht voor de landen van herkomst
Er is veel geschreven over de gevolgen van een brain drain voor ontwikkelingslanden. De hoger opgeleiden in Afrikaanse landen hebben inderdaad eerder de neiging hun land te verlaten, wat problemen veroorzaakt in onderwijs, gezondheidszorg en de lokale industrie. Maar onderzoek van de Wereldbank laat zien dat het geld dat migranten terugsturen naar Afrika inmiddels tot boven de 500 miljard dollar is gestegen. Dit bedrag is nu drie keer zo groot als alle ontwikkelingshulp bij elkaar. Dit draagt ook bij aan beter onderwijs en gezondheidszorg van de achterblijvers.
5. migranten komen om te blijven
De meeste Afrikaanse migranten vertellen dat ze vertrekken om terug te komen. Dat het leven in Europa hard is, is minder belangrijk dan wat het voor de achterblijvende familie oplevert. In Senegal worden de vertrekkende jongeren wel de pigeons voyageurs genoemd: postduiven die na hun reis terugkeren naar huis. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) laten zien dat in Nederland in de afgelopen twintig jaar de aantallen van aankomende en vertrekkende migranten elkaar redelijk in evenwicht houden, afhankelijk van de onrust in de wereld. Zo vertrokken in 2005 1.256 meer migranten dan er binnen kwamen. In 2015 kwamen er 40.000 meer niet-westerlingen binnen dan er vertrokken. De helft waren Syriërs.
lees meer
Dit stuk verscheen op zaterdag 4 november als bijlage bij een artikel van Bram Vermeulen in het NRC Handelsblad. Lees hier het hele verhaal, 'Vertrekken omdat het kan, niet omdat het moet'.