In de aanloop naar het Turkse referendum op 16 april volgt Bureau Buitenland in een speciale serie de belangrijkste thema’s voor Turkije en Europa.
Deel 4: Een verscheurd land
Onder luid gejuich, terwijl er duizenden Turkse vlaggen wapperen, laat president Erdogan zich op campagne toejuichen door grote menigtes. Hij lijkt op het podium onoverwinnelijk.
Maar in werkelijkheid is Turkije ernstig verdeeld.
En de polarisatie in het land neemt steeds grotere vormen aan, vertellen NRC-correspondent Toon Beemsterboer en journalist en Turkije-specialist Froukje Santing.
Deel 3: Turkije en Europa
Europa en Turkije zijn voorlopig geen beste vrienden, maar ze zijn wel op verschillende terreinen op elkaar aangewezen.
Na de verwijten tijdens de campagne in aanloop naar het Turkse referendum van 16 april komt er misschien weer enige rust in de relatie tussen Europa en Turkije. Hoe moet de relatie verder worden ingevuld? Zit er überhaupt nog een gesprek in over het lidmaatschap van de Europese Unie voor Turkije?
Een analyse van Lily Sprangers, oud-directeur van het Turkije instituut en Ejder Köse, advocaat te Rotterdam en lid van de Adviesraad Turkse diaspora, die de Turkse regering adviseert.
Deel 2: Wat voor man is Erdogan
Critici waarschuwen voor een nieuwe sultan. Aanhangers noemen hem de nieuwe ‘vader van Turkije’. Maar wie is de 63-jarige Recep Tayyip Erdogan? En wat voor plannen heeft hij precies voor met het land?
In aanloop naar het referendum worden deze vragen nog belangrijker.
Ooit was Erdogan in de ogen van het Westen de rijzende ster die Turkije in de vaart der volkeren zou helpen opstuwen. Maar nu wordt de Turkse leider in Europa vaak als wolf in schaapskleren omschreven: een democratisch gekozen leider die toewerkt naar een autocratie.
Samen met hoogleraar Turkse Talen Erik-Jan Zürcher en kenner van de politieke islam Michiel Leezenberg onderscheiden we mythe van werkelijkheid.
Deel 1: Turkije en de NAVO
Hoe reageert de NAVO als president Erdogan het referendum wint, en hij dus veel meer macht krijgt?
Rob de Wijk, directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, vindt dat de uitslag van het referendum geen consequenties moet hebben. ‘Het zou namelijk een ramp zijn als Turkije uit de NAVO stapt. Het is dan niet te overzien wat dat betekent.’ Turkije heeft, na de Verenigde Staten, de grootste krijgsmacht binnen de NAVO.
Voor Han ten Broeke, Tweede Kamerlid voor de VVD, is er wel degelijk een rode lijn. Binnen de NAVO is er de afspraak dat landen vrijheden hoog hebben staan, zo zegt hij. Er moeten dus consequenties zijn als Turkije massaal mensenrechten zal schenden. ‘Maar zover is het nog niet.’
Nu de relatie tussen Turkije en andere NAVO-lidstaten als Duitsland en Nederland onder druk staat, is het volgens Turkoloog Erhan Gürer verstandig om Turkije juist weer het gevoel te geven dat ze volwaardig lid zijn. ‘Bij de coupe voelden ze zich in steek gelaten. Ze hadden meer behoefte aan steun van regeringsleiders en van de NAVO’, zegt Gürer. ‘Ze vinden dat dat niet voldoende is geweest.’
Waarover gaat het Turkse referendum?
Het referendum draait om de vraag of president Erdogan meer macht moet krijgen. In totaal gaat het om achttien grondwetswijzigingen, die de macht van de president binnen het Turkse politieke systeem vergroten. Ze betekenen onder meer dat de functie van premier komt te vervallen.
Als een meerderheid ‘ja’ stemt, zal president Erdogan de taken van de premier overnemen. Daarnaast kan de president voortaan zelf ministers en hoge rechters benoemen, en per decreet regeren. Hij heeft dan geen toestemming meer nodig van het parlement, als hij bijvoorbeeld de noodtoestand wil verlengen. De voorstanders benadrukken dat het presidentiele systeem voor een stabieler bestuur zorgt. Tegenstanders vrezen een autoritair, ondemocratisch bewind.
Als de grondwetswijziging wordt aangenomen, mag Erdogan opnieuw voor een maximale aantal termijnen tot president worden gekozen.
Het conflict met Nederland
In aanloop naar het referendum probeert de Turkse regering ook in meerdere Europese steden campagne te voeren voor een ‘ja’-stem. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlut Cavusoglu, wil hiervoor naar Rotterdam komen, om in deze stad tijdens een evenement Turkse Nederlanders toe te spreken.
De plannen frustreren de Nederlandse overheid, omdat het vreest voor spanningen binnen de Turkse gemeenschap in Nederland en daarmee voor de openbare orde. Ook ligt het campagne voeren door een minister uit Turkije in Nederland gevoelig, omdat het tijdstip ervan vlak voor de eigen Tweede Kamerverkiezingen valt.
Uiteindelijk annuleert burgemeester Aboutaleb de Turkse verkiezingsevenementen in zijn stad.
Toch is Turkije niet van plan om het bezoek van Cavusoglu af te zeggen, waardoor premier Rutte uiteindelijk een landingsverbod instelt voor de Turkse minister. Diezelfde nacht stuurt Turkije in plaats van Cavusoglu de Turkse minister Kaya van familiezaken. Zij rijdt vanuit Duitsland de grens over en bereikt zo de ambtswoning van de Turkse consul in Rotterdam. De politie grijpt daarop in en minister Kaya moet na uren onderhandelen uiteindelijk vertrekken. Ondertussen zijn er rellen in de stad tussen de politie en Turks-Nederlandse demonstranten. De affaire zorgt voor een grote diplomatieke crisis tussen Nederland en Turkije, die ook nu nog amper lijkt bekoeld.