Wat onrecht met ons doet

Er is niet altijd één aanwijsbaar moment - zoals een ramp - waarop het leven tegen zit. Stel: je hebt vroegtijdig je school moeten afkappen omdat je voor je doodzieke vader moest zorgen. Als je volwassen bent kom je zonder opleiding moeilijk aan een baan en genereer je als fulltime schoonmaker net genoeg inkomsten. Een fysiek zwaar beroep, waar je ook nog nauwelijks pensioen mee opbouwt. Christel Bekaert is een van de vele ‘restjesmensen’, zoals de schrijver van De onfatsoenlijken Jan Antonissen ze noemt, die in deze situatie zit.

Of neem de jonge fietskoerier die als verkapte freelancer aan het werk is. Wanneer hij een zwaar ongeluk krijgt heeft hij geen recht op een uitkering, terwijl hij wel de huur moet doorbetalen. De 24-jarige Robin Debecker is een van de velen die dit is overkomen.

Niet gek dus dat er in Nederland door vakbond FNV een rechtszaak werd aangespannen tegen Deliveroo – die het maaltijdbezorgbedrijf verloor. Nu krijgen koeriers recht op cao-loon en doorbetaling bij ziekte.

Kunnen we die financiële ongelijkheid dan niet verminderen zodat meer mensen gelijke kansen krijgen? Het probleem begint al bij de relatief lage belastingen die de superrijken betalen, concludeert VPRO Tegenlicht. In de aflevering ‘Kijken naar de rijken’ bekijken ze de mogelijkheden om de kloof te dichten.

Meer regels van bovenaf voor een eerlijker systeem kunnen helpen in de strijd tegen onrecht, maar bureaucratie ligt altijd op de loer. Dan word je slachtoffer van het systeem.

In De outsiders praat Tim den Besten met de wanhopige vader Patrick. Hij is een verstoten vader. Toen na een korte relatie zijn vriendin plotseling zwanger werd wilde ze niet dat hij hun kind mocht zien. Al meer dan dertig rechtszittingen probeert hij de rechtbank te overtuigen dat hij regelmatig contact mag hebben met zijn bloedeigen dochter, maar Patrick wordt snel weggezet als een vechtende ouder die de moeder zwart wil maken. Dat imago werkt hem tegen in het naleven en controleren van de afspraken door anderen. Hij is het vertrouwen in het rechtssysteem verloren.

Als je ontevreden bent over de huidige wetten en regels kan je natuurlijk gaan demonstreren. Maar dat wordt je wel lastig gemaakt als demonstraties óók aan regels verbonden zijn. Steeds vaker worden daar mensen bij opgepakt. Ligt dat aan meer onvrede en actievere demonstranten of mogen we ons gevoel van onrecht steeds minder vaak uiten? Journalistiek programma Argos vroeg zich af: is onze vrijheid van demonstratie in gevaar? 

Als we naar de geschiedenis kijken zijn er een aantal momenten waarop iemand grote stappen heeft kunnen zetten in (burger)recht, terwijl het heersende machtssysteem veel onrecht veroorzaakt. Strafrechtadvocaat Inez Weski noemt zo iemand ‘de laatste der rechtvaardigen’, naar het boek van André Schwarz-Bart.

Als voorbeeld haalt ze in Zomergasten Benjamin Ferencz aan, die als hoofdaanklager in de Neurenberg-processen een sterk openingsbetoog hield. Het was de geboorte van allerlei verdragen die konden voorkomen dat overheden hun soms vernietigende kracht konden uitoefenen. Desondanks is daar volgens Weski vandaag de dag nog weinig van over: ‘Er is een volkomen terugtrekking van mensenrechten.’ Zij ziet de toekomst somber in.