't Is hier geen hotel

Tot de bekendste gevangenen horen 'Soldaat van Oranje' Erik Hazelhoff Roelfzema, de Leidse hoogleraar Rudolph Cleveringa, die tegen het ontslag van Joodse collega's protesteerde, priester Titus Brandsma, die in Dachau werd vermoord, en verzetsmensen als Pim Boellaard, Bernard IJzerdraat, George Maduro en Corrie ten Boom. Nog een paar namen: Simon Vestdijk zat er, Henri Pieck (de broer van Anton, omdat hij illegale bladen had gedrukt) en ook Heinz Polzer, alias Drs. P, omdat hij een verhaaltje had geschreven over Ben en Dolf die op hun broek kregen van oom Sam. Een volledig register van alle gevangenen ontbreekt, omdat de Duitsers de administratie van hun grootste gevangenis op Nederlandse bodem aan het eind van de oorlog vernietigden. 

Maar de eerste naoorlogse commandant van de Scheveningse gevangenis, E.P. Weber, heeft zo veel mogelijk namen van gevangenen achterhaald en in 1946 gepubliceerd in Gedenkboek Oranjehotel, dat is in te zien op oranjehotel. org. Daarin wordt, naast de duur van hun gevangenschap en hoe het na vertrek met hen is afgelopen, ook de reden van hun arrestatie vermeld, uiteenlopend van illegale bladen verspreiden, valse papieren, 'Jodenhulp', spionage, 'Engelandvaarder', hulp aan onderduikers en sabotage tot luisteren naar verboden zenders, 'verboden preeken', niet aangeven van een Engelse piloot, en te laat op straat – een gering vergrijp volstond om langdurig te worden opgesloten of erger.  

Na de bevrijding werden de cellen meteen weer in gebruik genomen. Eerst voor Duitse oorlogsmisdadigers, collaborateurs en NSB'ers, later voor Nederlandse gevangenen; het voormalige Oranjehotel werd onderdeel van de Penitentiaire Inrichting Haaglanden. Toen in 2010 wegens overcapaciteit aan celruimte sluiting, en zelfs sloop dreigde, ontstonden er plannen voor restauratie en herinrichting van het cellencomplex, die negen jaar later tot een voor het publiek toegankelijk herinneringscentrum hebben geleid. Met in de voormalige Dienstvertrekken een vaste expositie, Doodencel 601, foto's en films, waarin advocaat Gerard Spong vertelt over het rechtssysteem en schrijver Adriaan van Dis over de nasleep van de oorlog voor de volgende generaties. 

De presentatie is gebaseerd op verhalen van oud-gevangenen die de bezoeker in audiofragmenten kan beluisteren. Diverse voorwerpen geven een beeld van het gevangenisleven van de verschillende groepen gedetineerden. In het open buitengebied tussen het cellencomplex en de vijf meter hoge gevangenismuur bevindt zich de Herdenkingsruimte, en in die buitenmuur zitten nog twee monumenten: het Poortje en de gedenkplaat 'Zij waren eensgezind'. Ook sommige inscripties in de celmuren zijn bewaard gebleven, zoals deze: 'Aug. 1943 Houdt moed De redding is nabij.' Aan de overzijde van de weg wordt langs de duinrand nog het Duinmonument ingericht, met de namen van de gefusilleerden op de Waalsdorpervlakte, bij de televisiekijker bekend van de enorme Bourdonklok die er jaarlijks tijdens Dodenherdenking wordt geluid.

Inmiddels zijn de namen van 18.000 gevangenen achterhaald. Het is de bedoeling dat bezoekers van het Oranjehotel hun lotgevallen straks in een database kunnen opzoeken.