De Schotlandroute

Dinsdag, NPO 2, 21.20-22.00 uur

 

Wie tegenwoordig zonder formaliteiten in het huwelijk wil treden, neemt het vliegtuig naar Las Vegas. Daar word je al voor zestig dollar direct in de echt verbonden – desgewenst door een Elvis-imitator.

Een halve eeuw geleden reisden we nog niet massaal zo ver, en zochten trouwlustigen die geen zin hadden in regeltjes het dichter bij huis: in Gretna Green in Schotland. Dit dorp, gelegen vlak bij de Engelse grens op de oude postkoetsroute tussen Londen en Edinburgh, was al sinds 1753 een populaire huwelijkslocatie, omdat je er als tiener zonder toestemming van je ouders kon trouwen.

Aanvankelijk lokte Gretna Green vooral jonge Engelse edellieden, die met hun al dan niet gewillig geschaakte bruiden aan de strenge huwelijkswetgeving thuis ontsnapten. In de vorige eeuw werd het een toevluchtsoord voor talloze gewone Engelsen en Europeanen, die om wat voor reden dan ook niet thuis konden trouwen. Veel plechtigheden werden voltrokken in smederijen, waar volgens de overlevering ooit het eerste huwelijk met een ferme hamerklap zou zijn bezegeld. 

Ook vanuit Nederland reisden in de jaren zestig tientallen koppels naar Gretna Green, vertelt Carolien Brugsma van Andere tijden, dat vanwege Valentijnsdag een uitzending aan het plaatsje wijdt. ‘Het klinkt nu ongelooflijk, maar voor 1970 had je tot je dertigste toestemming van je ouders nodig om te trouwen. Wie thuiskwam met een ongewenste huwelijkskandidaat, moest de bruiloft uitstellen of uitwijken naar Schotland.’

Voor die laatste optie koos bijvoorbeeld Lea Nijs uit het Limburgse Tegelen, die in 1963 als achttienjarig meisje wilde huwen met haar drie jaar oudere vriend Hubertus. Om redenen die ze nog steeds niet helemaal begrijpt, vonden haar ouders hem geen goede partij, waarop de twee naar Gretna Green vluchtten. Daar trouwden ze, ondanks een wanhoopspoging van haar vader, die haar per auto en boot 1600 kilometer achterna reisde om haar op andere gedachten te brengen.

Helemaal zonder formele obstakels was de Schotlandroute trouwens niet, want om de hausse aan clandestiene huwelijken een beetje in te dammen (en een centje bij te verdienen), stelde de Schotse regering in de loop der tijd een aantal regels in. Zo diende je vanaf 1940 22 volle dagen in Schotland te verblijven aleer een huwelijk kon worden voltrokken. Als bewijs van je aanwezigheid moest je iedere dag boodschappen doen in de plaatselijke winkels, een dure grap. Nijs had het er allemaal voor over. En terecht, zo bleek, want haar huwelijk hield stand tot het recente overlijden van haar echtgenoot. 

Provo Theo Althuizen had minder geluk. Hij vertrok met zijn toenmalige vriendin eveneens halsoverkop naar Schotland, maar had niet genoeg geld om het er drie weken uit te houden. Toen hij onverrichter zake terugkeerde in Nederland, werd hij aangehouden op verdenking van schaking, waarop destijds een gevangenisstraf van maximaal zes jaar stond. Hoewel Althuizen de nacht moest doorbrengen op het politiebureau in de Warmoesstraat, liep de zaak uiteindelijk met een sisser af.

Een paar jaar later konden mensen als hij alsnog ongestoord in het huwelijksbootje stappen, want in 1970 werd de Nederlandse wet veranderd. ‘Voortaan had je maar tot je 21ste toestemming van je ouders nodig om te trouwen,’ zegt Brugsma. ‘In 1988 is die leeftijd verlaagd tot achttien jaar.’