Moet de illegale wapenhandelaar Viktor Bout boeten voor zijn zichtbaarheid?

2Doc: The Notorious Mr Bout
NPO 2, 23.00-0.30 uur
De speelfilm Lord of War heet geïnspireerd te zijn op de handel en wandel van Viktor Bout, een Russische zakenman die in 2012 in de Verenigde Staten tot 25 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld voor samenzwering om Amerikaanse burgers te vermoorden, de illegale verkoop van luchtdoelraketten en het verlenen van steun aan een terroristische organisatie, de linkse Colombiaanse rebellenbeweging farc. We zien daarin een schmierende Nicolas Cage in hangars vol oorlogstuig gevatte Hollywood-apologieën voor zijn bedrijfstak afsteken, maar over de praktische gang van zaken in de illegale wapenhandel worden we niets wijzer.

Dat worden we wel van de 2Doc-documentaire The Notorious Mr Bout, al was het maar omdat een groot deel van het beeldmateriaal is gedraaid door het onderwerp zelf; Viktor Bout (spreek uit: Boet) is een enthousiast amateurfilmer die als een toerist met een camcorder zijn zakenreizen vastlegde. In de documentaire van Tony Gerber en Maxim Pozdorovkin leren we Bout kennen als een oud-officier bij de militaire inlichtingendienst die na de ondergang van de Sovjet-Unie kansen zag om geld te verdienen in een land waar het aan van alles ontbrak. Hij begon met militaire vrachtvliegtuigen consumptiegoederen in de voormalige Sovjet-Unie te importeren.

Vervolgens richtte hij een leasemaatschappij voor vrachtvliegtuigen op en huurde toestellen in die hij voor de driedubbele prijs doorverhuurde aan Afrikaanse gebruikers à raison van 1200 dollar per uur. Met de vracht hield hij zich niet bezig, zou hij na zijn arrestatie in 2008 verklaren. En inderdaad, hij vloog zowel voor de Liberiaanse massamoordenaar Charles Taylor als voor de Verenigde Naties in Soedan en de Amerikanen in Afghanistan en Irak. De foto’s die de Belgische journalist Dirk Draulans en zijn fotograaf Wim Van Cappellen van Bout in gezelschap van een Congolese warlord wisten te maken, luidden zijn ondergang in. Hij kreeg de naam een van de grootste illegale wapenhandelaren ter wereld te zijn.
VN-wapeninspecteur Brian Johnson-Thomas relativeert echter Bouts imago als ‘handelaar van de dood’. ‘Het probleem is dat illegale wapenhandel helemaal niet zo illegaal is,’ zegt Johnson-Thomas in de documentaire. ‘Regeringen willen de wetten niet strenger maken.’ De teneur van de documentaire is dan ook dat Bout door de Amerikanen als een zichtbare zondebok is gekozen om een daad tegen de illegale wapenhandel te stellen. Op verborgencamerabeelden zien we hoe dea-agenten Bout in Bangkok met regelrechte uitlokking in de val laten lopen. Dat de New Yorkse rechter oordeelde dat hij de hem ten laste gelegde feiten niet gepleegd zou hebben als ze niet waren uitgelokt en hem ‘slechts’ de minimumstraf van 25 jaar oplegde, is veelzeggend.