Nooit meer slapen
NPO Radio 1, 0.00-02.00 uur
Halverwege de jaren zestig hadden ruim dertigduizend Spaanse mannen in Nederland paella, sangria en siësta verruild voor stamppotten, Heineken en een negen-tot-vijfmentaliteit. De Spanjaarden waren veelal in dienst bij grote Nederlandse bedrijven. Zij werkten bijvoorbeeld als fabrieksarbeider in de Rotterdamse havens, de Twentse textielindustrie, de Demka-staalfabrieken te Utrecht of de Hoogovens in IJmuiden.
Die Hoogovens spelen een belangrijke rol in het werk van schrijfster Ellen Heijmerikx (Beverwijk, 1963). Zo werkt de vaderfiguur uit het autobiografische Wij dansen niet (2011)– een roman over een meisje, wier gezin zich van de ene op de andere dag aansluit bij een streng religieuze gemeenschap – in een Noord-Hollandse staalfabriek. Het uitgangspunt van Heijmerikx’ nieuwste boek En nooit was iets gelogen (2015) is de vriendschap die zij ooit sloot met Spaanse Hoogovensarbeiders. Door deze vriendschap raakte de schrijfster gefascineerd door hun levensverhaal en de Spaanse muziek en dichtkunst. Jaren na hun remigratie besluit Heijmerikx over haar vrienden een boek te schrijven. In dit kader reisde ze zelf af naar het Zuid-Europese land.
Het leverde een liefdesroman op over een reizend theatergezelschap in het Spanje van generalísimo Francisco Franco. Hoofdpersonages zijn het echtpaar Juanita en Pepe. Als Juanita in Nederland aan het sterfbed van haar man zit, vertrouwt hij haar plots van alles toe waarover hij tot dan toe gezwegen heeft. Pepe’s bekentenis opent Juanita’s ogen. Enerzijds hoort ze het verhaal van zijn jeugd tijdens de Spaanse dictatuur. Anderzijds word ze door de onthulling gedwongen ook naar haar eigen verleden te kijken: hun eerste ontmoeting, de gedichten die Pepe schreef, zijn zoektocht naar zijn vader en het theatergezelschap van Juanita’s ouders komen plots in een ander daglicht te staan.
Bijzonder is dat in de door Heijmerikx geschreven hoofdstukken copla’s (Spaanse gedichten) van dichter Jos Versteegen verweven zijn. Versteegen schreef deze speciaal voor En nooit was iets gelogen.
Als hoofdgast gaat Heijmerikx in het eerste uur van Nooit meer slapen in gesprek over haar laatste, goed ontvangen roman. Daarnaast blikt zij terug op haar eerdere werk. De schrijfster won in 2008 de eerste Duizend Woorden Prijs voor het beste korte verhaal met een fragment uit haar debuut Blinde wereld. Voor dezelfde roman ontving ze later de Academica Debutantenprijs 2010.