2Doc: Het is uw land
NPO 2, 23.00-0.05 uur
Een aandoenlijke bejaarde vrouw schuifelt met een rollator stapvoets de bespreekruimte binnen. Ze spreekt alleen Armeens, dus heeft de ambtenaar een tolk ingeschakeld. ‘U moet terug naar uw land, wij gaan niet langer wachten,’ is de boodschap van haar gesprekspartner, werkzaam bij Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). De ambtenaar heeft de vrouw al een paar keer gesproken. De dame op leeftijd met broze gezondheid probeert haar verblijf in Nederland volgens de ambtenaar te rekken door telkens met een nieuwe medische behandeling op de proppen te komen.
Nooit eerder werd het werkproces van ambtenaren binnen de DT&V, de instantie die verantwoordelijk is voor de eindfase van uitgeprocedeerde vreemdelingen, in beeld gebracht. In Het is uw land krijgt de kijker het gezicht van ambtenaren achter het instituut te zien, en het persoonlijke verhaal van de vreemdeling te horen.
Een man vertrekt vrijwillig naar zijn geboorteland Georgië, nadat een ambtenaar hem een redelijk geldbedrag voorstelt. Dezelfde ambtenaar beëindigt ‘de voorziening’ van een jongeman uit Senegal, die zijn geboorteakte niet kan achterhalen. Hierdoor kan de Senegalees niet worden teruggestuurd, maar mag hij ook niet blijven. Een team van de DT&V zet een Nigeriaanse vrouw met twee jonge kinderen gedwongen het land uit. De immigratie- en naturalisatiedienst (ind), de dienst die de DT&V aanstuurt, vindt haar bewering dat ze slachtoffer is van mensenhandel en prostitutie niet geloofwaardig.
‘De ambtenaren van DT&V worden regievoerders genoemd,’ licht documentairemaker Kees Vlaanderen toe. ‘Zij voeren de regie over het leven van een ander en hebben op een bepaalde manier de macht in handen. Maar tegelijkertijd is het lastig om mensen als de Senegalese jongeman terug te sturen als zij zelf of hun autoriteiten niet meewerken. In zo’n bespreekkamer ontstaat dan een onderhandelingsproces waarin de ambtenaar voorstellen doet, dreigt, of vertrouwen probeert te winnen. In de film heb ik het perspectief verlegd naar de regievoerders. Want ook voor de ambtenaar krijgt een dossier een gezicht, en hoe ga je daar dan professioneel mee om? Via de regievoerder word je als kijker geconfronteerd met de dilemma’s waar de ambtenaar mee te maken krijgt. Eigenlijk voelt het alsof je als kijker zelf een beetje op de stoel van de regievoerder zit. En dan merk je de complexiteit van het werk.’
Onlangs wees het Europees Comité voor Sociale Rechten de Nederlandse overheid erop dat ook uitgeprocedeerden en vreemdelingen van wie ‘de voorziening is beëindigd’ recht hebben op voedsel, kleding en onderdak. Nederland, met de DT&V als uitvoerend instituut, weigert tot dusver aanpassing van het beleid. Van de ruim 8700 mensen die in oktober 2014 waren uitgeprocedeerd, vertrokken er 930 gedwongen en 1420 vrijwillig. Bij vrijwillig vertrek krijgt de vreemdeling een geldbedrag mee. Meer dan 3800 mensen werden op straat gezet, of doken onder.