vakwerk

jurgen tiekstra ,

Prijswinnende onderzoeksjournalisten tonen deze zomer in Argos de fijne kneepjes van het vak.

Argos
Radio 1, 14.00-15.00 uur
Gelegenheidscoalitie ‘Burgers tegen Plasterk’ verloor eind juli de civiele zaak die ze tegen de Nederlandse Staat had aangespannen. De belangrijkste vraag die de aanklagers beantwoord wilden zien: mogen de geheime diensten aivd en mivd gegevens gebruiken die zijn verzameld door hun Amerikaanse pendant nsa, aangezien die veel meer mag dan in Nederland is toegestaan?
Eén van de eisers was opmerkelijk genoeg een onderzoeksjournalist die, in de woorden van de rechterlijke uitspraak, ‘publiceert over databeveiliging en -veiligheid, met name bij de overheid.’
Het gaat hier om Brenno de Winter, één van de gasten in de inmiddels traditionele zomerse interviewserie ‘Luizen in de pels’ van het onderzoeksjournalistieke radioprogramma Argos. Door sommigen wordt hij inderdaad als zodanig ervaren, getuige het feit dat begin dit jaar binnen het Nederlandse politiekorps e-mails rondgingen om voor hem te waarschuwen. Het gerucht werd verspreid dat hij in ICT-systemen wilde inbreken.

Uit zijn dankwoord in 2011, toen hij tot journalist van het jaar gekroond werd, blijkt dat hij tegelijkertijd ook activist is. Na de aanslagen van 11 september verruilde hij de consultancy voor de journalistiek. Hij was doodsbang geworden dat de vrijheden van burgers bekneld zouden worden door de uitgedijde macht van geheime diensten. Patriottisme speelt daarbij een rol: ‘Als je om je land geeft, dan kan en mag je dat niet geruisloos laten gebeuren.’ 

De Winter komt volgende week aan bod, maar eerst zijn de minder activistische onderzoeksjournalisten Judith Pennarts en Jane van Laar van Nieuwsuur te gast. Zij begeven zich doorgaans op het terrein van de gezondheidszorg en ontvingen in 2010 de Gouden Greep, de prijs voor de beste landbouwjournalistieke productie, voor hun reportages over de Q-koortsepidemie. Onder meer meldden ze toen dat een besmet vleesschapenbedrijf in het Brabantse Nuenen niet geruimd werd, terwijl tientallen mensen ziek zouden zijn geworden door de dieren die hier op stal stonden.
Opvallend was ook het vierluik van Pennarts en Van Laar vorig jaar over de ‘laatste levensfase’, bekeken vanuit de ogen van de huisarts, het ziekenhuis, het verpleeghuis en het hospice. Deze reportages onthulden niets tastbaars, maar waren ontroerende en tegelijk geserreerde inkijkjes in het soms tragische menselijk bestaan.
In de derde aflevering van de interviewserie schuift Rob Wijnberg aan, de zoon van een Groningse psychoanalyticus en beeldend kunstenares die in september 2012 op basis van lezersonderzoek ontslagen werd als hoofdredacteur van nrc.next. Exact een jaar later was de betaalde papieren oplage van diezelfde krant met tienduizenden exemplaren gedaald en was Wijnberg inmiddels begonnen met de journalistieke website De Correspondent.
Weer een jaar later breekt een beslissend moment aan: in september zullen veel abonnees al of niet hun lidmaatschap verlengen. In 2013 werd ook Wijnberg op het schild gehesen als journalist van het jaar, vanwege zijn ‘visie’ en ‘daadkracht’. Hij liet toen weten dat hij nog maar 5 procent van zijn wensdroom verwezenlijkt had.

De laatste gast in de serie is Marije Meerman, onderzoeksjournalist van VPRO’s Tegenlicht. In 2008 ontving ze De Loep van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten voor haar uitzending ‘De verkoop van een oorlog’, waarin ze analyseerde hoe de Amerikanen de wereld klaarstoomden voor de inval in Irak in 2003. Daarnaast maakte ze nog talloze documentaires: over de financiële wereld, China, belastingparadijzen en het leven van hardwerkende moeders.