Nederlandse militairen op vredesmissie in hoofdpijnterritoria komen zelden vrolijk weerom. Het muziekproject Your song poogt het onzegbare een stem te geven.

2Doc: Your song
Nederland 2, 23.42-0.45 uur

Oorlog en muziek, een veelkantig thema. Tamboers trommelden in de middeleeuwen wanneer mannen in maliënkolder met zwaard, lans en goedendag ten strijde trokken. Op de drempel van de Grote Oorlog stonden op honderden kleine en grote Franse treinstations fanfares te bom-ba-di-bom-ta-te-re-toeren om het nietsvermoedend jeugdig kannonnenvlees monter uitgeleide te doen. Tijdens de slachting van Verdun in 1916 groeide het motto ‘Ils ne passeront pas’ – ‘Ze komen er niet langs’ – van Pétains opvolger en général de division Robert Georges Nivelle uit tot een strijdlied. Later werd het als ‘No pasarán’ ook gebruikt door de antifascisten in de Spaanse Burgeroorlog. Zingend de dood in, een terugkerend euvel.
In de heavy metal is oorlog als tekstonderwerp wijdverbreid. Zo heeft de in Nederland bewierookte Britse deathmetalband Bolt Thrower een heel oeuvre gebouwd op lyriek over de krijg. Van de vierde Kruistocht (1202-’04) tot de Tweede Wereldoorlog vallen in hun nummers de soldaten bij duizenden. Wat betreft krankjoreme agressie maakt echter geen band het zo bont als het Zweedse blackmetalorkest Marduk. Hun dertigminutenoffensief Panzer Division Marduk uit 1999 walst alles plat. Subtiel? Allerminst, maar dat is oorlog ook niet.

In het project Your song, waarover Eveline van Dijck voor Human een korte film maakte, drukken Nederlandse militairen die dienden in oorlogsgebieden als Irak en Srebrenica zich via muzikaal-tekstuele samenwerking met een artiest uit over hun ervaringen. Want hoe verwerk je zo’n periode, en hoe vertel je je geliefde, familie, vrienden erover? Zoals sergeant-majoor Frank van der Looy het verwoordt in de film: de kameraadschap van het leger bestaat niet in de burgermaatschappij. Daar gaapt al een kloof. Om van het besef van dagelijkse doodsdreiging in een gevechtszone maar te zwijgen. Wat dan weer de vraag opwerpt: is dat niet het beroepsrisico? Hoe het ook zij, uit een oorlogssituatie terugkeren in de marginaal beschaafdere wereld is vaak een vrije val. Dat leert ook het hoge percentage koud uit overzeese brandhaarden afgezwaaide GI’s in Amerikaanse gevangenissen.
Levert Your song ook interessante televisie op? Verschillende muziekstijlen komen aan bod, van rock (My Favorite Scar) tot singer-songwriter (Qeaux Qeaux Joans). De sentimenten zijn beslist oprecht. Tijdens de reportage – de term ‘documentaire is hier zoals wel vaker ietwat hooggegrepen – vraag je je echter als welwillende kijker herhaaldelijk af waarom je eigenlijk van deze heikele verwerkingsprocessen deelgenoot wordt gemaakt. Het idee achter Your song, hoe nobel ook, doet in tv-vorm geforceerd en pottenkijkerig aan. De reportage lijkt vooral een gefilmd therapiedossier voor directe betrokkenen: het werkelijke innerlijke strijdtoneel blijft een abstractie op onoverbrugbare afstand.