Uitgerekend in het weekend dat de Rolling Stones op Pinkpop staan, is het precies vijftig jaar geleden dat The Beatles in ­Nederland hun enige liveoptredens deden.

B-Day in Blokker
Zaterdag, NPO Cultura en NPO Doc

Het is misschien wel het Ajax-Feyen­oord van de muziek: The Beatles of The Rolling Stones, The Rolling Stones of The Beatles. Door de bands zelf werd de vete vroeger in stand gehouden, maar ook fans mengden zich jarenlang – en nog altijd – graag in de discussie. Wat was de beste band? The Stones te Amerikaans of The Beatles juist te Brits? The Stones te dom of The Beatles te arty? Waren Jagger en zijn maten eigenlijk niet gewoon nette knapen met een bedacht ongelikt imago? En dat terwijl het juist die ogenschijnlijk keurige Beatles waren waarvan er vandaag de dag drie van de vier op de stoep van de jeugdreclassering zouden hebben gestaan. The Stones zijn nooit oud geworden, zeggen sommigen, omdat ze nog altijd optreden. Maar je kunt ook zeggen dat The Beatles sinds 1966 geen spat zijn veranderd omdat ze daarna nooit meer op het podium stonden.
Op zaterdag 7 juni doen The Rolling Stones Nederland weer eens aan. Bijna vijftig jaar nadat hun publiek het Haagse Kurhaus zowat afbrak tijdens het debuut van de band, spelen de Stones in Limburg op Pinkpop. Maar of de duvel er mee speelt, is dat ook op de minuut af vijftig jaar – toen zaterdag 6 juni – nadat The Beatles veilinghal Op Hoop Van Zegen in het Noord-Hollandse lintdorp Blokker op zijn kop zetten. De optredens (een in de middag en een in de avond) vormden twee van de hoogtepunten van het driedaagse bezoek van de band aan ons land in 1964.

Dat ‘de drie dagen die Nederland voorgoed hebben veranderd’ een halve eeuw later nog altijd een mijlpaal voor velen zijn, blijkt: er verschijnen boeken, er zijn exposities en er is een jubileumfestival. In Blokker natuurlijk. Het Beatlesmonument tegenover de veilinghal is reeds opgepoetst en de aanvraag om de hal tot Rijksmonument te verheffen, loopt. Kortom: de Stichting The Beatles in Blokker draait overuren.

© robert lagendijk

Beatlesmonument

Groentekisten
Dat het gehucht Blokker, in the middle of nowhere, de locatie werd van de legendarische Beatlesoptredens – de enige in Nederland – is nog altijd haast niet te bevatten. Het dorp ligt inmiddels ingeklemd tussen de nieuwbouw van Zwaag en Uithoorn en het industrieterrein dat rond de veilinghal is ontstaan, maar in juni 1964 stopte de trein nog ergens in het weiland bij een geïmproviseerd stationnetje. De lokale bevolking ging niet massaal naar het optreden. De meeste bewoners zaten in het zonnetje in hun voortuin en vergaapten zich aan de langstrekkende horde fans. Overigens legden heel wat jongeren uit Amsterdam de veertig kilometer af op de brommer. Sommigen nog doorweekt van de sprong die zij die middag in de gracht hadden gemaakt, tijdens de rondvaart van de band, om hun idolen van dichtbij te zien. De veilinghal heeft tegenwoordig weliswaar een forse aanbouw gekregen, maar in essentie ligt alles er nog zo bij als in 1964: het bankje in de hal waar ‘ze’ even op zaten, de ruimte die als kleedkamer werd gebruikt en de houten voordeur. Eén blik in de enorme hal en je weet het zeker: die concerten moeten toen verschrikkelijk hebben geklonken. Staal, glas en beton mixen niet goed met puntige, meerstemmige popmuziek. De hal stond toen nog vol houten groentekisten. De perstribune bestond uit een gammele stellage die tussen twee palen van de hal was opgehangen. Foto’s van het concert getuigen van een enorme naïviteit; van een Nederland zonder regeldrang. Het is de Stichting Beatles in Blokker pas onlangs gelukt om de hele setting van die hete zomerdag in 1964 te reconstrueren. Door de aanschaf van een doos bijzondere dia’s die iemand die middag maakte, weet het bestuur eindelijk waar precies het podium stond. Maar ook waar de toiletten waren, de merchandise-standjes stonden en waar de pers­tribune precies hing.

Aardverschuiving
The Beatles. Ze kwamen met een knal aan op Schiphol op vrijdag 5 juni 1964 en vertrokken in de vroege ochtend van 7 juni met stille trom. In de tussentijd hadden ze een aardverschuiving teweeg gebracht. Je zou je eigenlijk kunnen afvragen of The Beatles wel in Nederland geweest zijn. Het Polygoon-journaal uit die tijd verhaalt immers van ‘drie echte en een reserve-Beatle’. Drummer Ringo Starr was namelijk ziek en werd vervangen door ene Jimmie Nicol. Pas twee jaar geleden werd Nicols hoofd toegevoegd aan het monument in Blokker waar bijna vijftien jaar ten onrechte de kop van Ringo op had geprijkt. De zoon van Nicol heropende het monument en was tot tranen toe geroerd. Jimmie zelf lijkt overigens spoorloos van de aardbodem verdwenen.
In The Beatles In Holland (een sterk verbeterde uitgave van het gelijknamige boek uit 1989 van Henk van Gelder en Lucas Ligtenberg) volg je als lezer in zes hoofdstukken minutieus elke stap van de Fab Four. Aangevuld door researcher Jan-Cees ter Brugge en vormgever Piet Schreuders hebben Van Gelder en Ligtenberg het boek verrijkt met nieuw beeld en nieuwe anekdotes. Drie woorden zijn onlosmakelijk verbonden met 46½ uur die The Beatles van vrijdag 5 juni tot zondag 7 juni in Nederland waren en verdienen elk een eigen hoofdstuk: Treslong, Rondvaart en Blokker. Het eerste beschrijft een televisieopname in Hillegom in de Bollenstreek, de rondvaart speelt in Amsterdam en Blokker gaat over de twee shows in Noord-Holland. Iedereen komt aan het woord: de hoteleigenaar, platen­bazen, fotografen, politieagenten en de manager, maar ook de meisjes in Volendammer klederdracht die de band verwelkomden op de trap van het vliegtuig. Er wordt naar hartenlust geciteerd uit oude kranten, muziekbladen en de vorige uitgave van het boek.

© robert lagendijk

Lucas Ligtenberg

Zwemmers
De vier auteurs hebben alles wat ooit over het bezoek van The Beatles aan Nederland is gepubliceerd naast elkaar gelegd en het hele verhaal gereconstrueerd tot een prachtboek vol weetjes en aardigheden voor de echte fan. Maar ook een boek waarin nog altijd verhalen zullen ontbreken, vertelt co-auteur Lucas Ligtenberg.
Ligtenberg zelf was vijf jaar toen The Beatles in Nederland kwamen. ‘Ik werd fan toen ik dertien was en ben dat eigenlijk mijn leven lang gebleven. Anderhalf jaar geleden kwam bij mij het idee op om ons eerste boek uit te breiden. Veel betrokkenen die we in 1989 hadden gesproken, zijn inmiddels overleden. Dat blijft waardevol materiaal. Maar de eerste uitgave was eigenlijk een haastwerkje, veel pagina’s vol faxen en krantenknipsels. Inmiddels is ook het item uit het Polygoon-journaal weer opgedoken. Dat was nog kwijt in 1989. En door de komst van het internet zijn er steeds meer verhalen losgekomen. Die mensen zijn we gaan opzoeken. We hebben de meisjes in Volendammer kostuum van het ontvangstcomité opgezocht. En we hebben ook veel van de zwemmers in de grachten gevonden.’
De jongens die in de grachten sprongen en de meisjes die oorverdovend door het concert heen schreeuwden, zijn vandaag de dag allemaal rond de zeventig jaar. Ligtenberg, die eerder boeken schreef over New York, studentenblad Propria Cures en het kunstenaarsdorp Bergen, werkt op het ogenblik aan een boek over zelfmoord in mei 1940.

© robert lagendijk

Guus Klein

Maar nieuwe verhalen over The Beatles blijven zich, na de vernieuwde uitgave van het boek, aandienen. Zoals het verhaal van Guus Klein – nu 71 jaar oud – uit Hoogkarspel, die als 21-jarige jongen die middag in juni op de fiets was gesprongen om zeven kilometer naar veilinghal Op Hoop Van Zegen in Blokker te fietsen. Hij had een mooie fotocamera, dus die ging mee. Er zat een nieuwe film in en hij kon twaalf opnames maken. Klein zat op dat moment in het leger en was echt ‘van de rock-’n’ roll’, niet zozeer een Beatlesfan. ‘Die eerste singletjes waren natuurlijk wel echt een sensatie!’
Hij ging er in zijn eentje heen en had ook niet met vrienden afgesproken. ‘Het leefde hier niet heel erg. Mijn vrienden zouden wel kijken of ze kwamen.’ Het kaartje was 7,50 gulden, Klein kocht het aan de geïmproviseerde kassa voor de veilinghal. In tegenstelling tot de show die The Beatles die avond speelden, was het ’s middags lekker rustig in de zaal. Klein liep naar voren tot bijna tegen het dranghek. ‘Het hele voorprogramma ontging mij een beetje. Ik heb niet eens iets te drinken gekocht. Het was natuurlijk allemaal niet zo geregeld zoals het tegenwoordig geregeld is. Er stonden wat goedwillende jongens en meisjes achter een tafel die iets inschonken. Er was geloof ik niet eens een tap. Dus je bleef eigenlijk gewoon staan. Veel mensen bleven op fruitkistjes zitten. Die hal stond vol houten groente- en fruitkistjes. Er mocht toen nog gerookt worden, dus eigenlijk was het levensgevaarlijk.’

‘Het leefde hier niet heel erg. Als ik niet in de buurt had gewoond, was ik echt niet naar Blokker gegaan.’

Guus Klein (bezoeker)

Bandrecorder
‘Toen The Beatles begonnen,’ vervolgt Klein, ‘hoorde je alleen nog maar gekrijs uit het publiek. Van de muziek hoorde je weinig, maar het ging meer om de beleving. Ze speelden maar een paar liedjes en na nog geen half uur was het voorbij. Toen ben ik weer naar huis gefietst.’
Later dook een foto met een meeschreeuwende Klein op in de Revue. De twaalf foto’s die hij zelf die middag met zijn Duitse Bunny-camera schoot liggen voor hem op tafel. Op de meeste zijn The Beatles te herkennen. Een foto toont het podium voordat de band opkomt. Op een andere afbeelding staat een Volkswagenbusje waarop een grote poster van de band hangt. ‘Vandaaruit werd waarschijnlijk de merchandise verkocht. Ik heb eigenlijk nooit iets met mijn foto’s gedaan. De negatieven ben ik kwijtgeraakt; ooit uitgeleend en nooit meer teruggekregen. De belangstelling die er vandaag de dag bij verzamelaars is voor oude spullen van de band is veel groter dan de hype toen was. Als ik niet in de buurt had gewoond, was ik echt niet naar Blokker gegaan. Ik was wel een echte muziekgek, maar er waren in die tijd zat leuke bandjes. Fats Domino, Chuck Berry, The Everly Brothers, ze kwamen hier allemaal in de buurt.’
Bewoners van Blokker en omgeving zijn honkvast. Ze wonen er hun hele leven. Loop door het dorp en spreek een oudere bewoner en je hoort ongetwijfeld hun Beatlesverhaal. En als ze zelf geen verhaal hebben, kennen ze zeker het verhaal van die ene Karsten, familie van ‘de ouwe Karsten’ die jarenlang in het bestuur van de veilinghal zat. Karsten junior deed in die tijd veel klusjes in en rond de veilinghal en wist die dag stiekem zijn bandrecorder in te pluggen. Waar de kabels van andere opnameapparaten vakkundig door het management van The Beatles waren doorgeknipt, bleef het apparaat van Karsten draaien. Sommige dorpelingen hebben de opnamen wel eens mogen beluisteren. Vlak voor zijn overlijden, een paar jaar geleden, zou hij de opnamen voor aardig wat geld hebben verpatst.

© robert lagendijk

Vlnr Peter Schaper (St. The Beatles in Blokker), Dave Von Raven (The Kik), Gert Elzinga (St. The Beatles in Blokker), Co Bruijns (St. Historisch Blokker)

Blokker Festival
Het was Ben Essing, zoon van de burgemeester van Blokker, die het optreden organiseerde. Hij deed dit om de kas van de lokale jongerenbeweging te spekken. Benny Goodman, Louis Armstrong en Jacques Brel gingen The Beatles voor. Lange tijd was het Blokker Festival een vaste waarde in het dorp. Soms was het vier dagen achtereen feest. Louis Armstrong is zelfs twee keer geweest. Maar na tien jaar en een iets te punky optreden van The Pretty Things in 1965, waarbij alle groentekistjes gesloopt werden, was de koek voor Essing op. Het Blokker Festival hield op te bestaan. Maar de stilte die volgde, wordt nu doorbroken: Dave Von Raven, zanger-gitarist van de Rotterdamse band The Kik, zag in de vijftigste Beatles-in-Blokker-verjaardag een mooie gelegenheid om oude tijden te doen herleven. Hij organiseert samen met Kees Schaper, drummer van Sky Pilots en The Miseries op 6, 7 en 8 juni een ouwerwets Blokker Festival. Von Raven: ‘Wij kenden elkaar natuurlijk uit de muziek. Kees vroeg op een keer om in Blokker, waar hij toen nog woonde, een biertje te komen drinken. We zijn toen met zijn vader Peter in de hal gaan kijken. Sindsdien ben ik er al vijf keer geweest. Ik vind het prachtig dat de stichting zich inzet om de herinnering levend te houden. The Cavern Club in Liverpool, waar The Beatles vaak speelden, is in de jaren tachtig herbouwd. Dat is natuurlijk zonde. De veilinghal is onveranderd.’

‘Op de foto’s zie je oer-Hollandse boerderijtjes en daartussen lopen de mensen waar ik zo’n beetje mijn hele leven op heb gebaseerd: The Beatles.’

Dave von Raven (The Kik)

Beatle-jurkje
Voor Von Raven, geboren in 1981, is de sixties-beatmuziek nog altijd springlevend. Hij draait de muziek, draagt de kleding (‘Als ik even snel naar mijzelf in een raam kijk, vind ik het leuk als ik een Beatle zie’) en is zelfs een beetje een verzamelaar. Hij heeft een van de originele Beatlesjurkjes die toentertijd werden verkocht. ‘Op de foto’s kun je zien dat The Beatles ook in Blokker hun eigen merchandise hadden meegenomen. Dan zie je dat het toch heel gewone jongens waren. Maar op de foto’s zie je ook het oer-Hollandse, het kneuterige. Je ziet boerderijtjes en daartussen lopen de groten van de wereld, de mensen waar ik zo’n beetje mijn hele leven op heb gebaseerd: The Beatles. En dat is het mooie. Daarom spelen we ook op het festival in Blokker. Ik drink liever een biertje met een oude dorpsbewoner waar Paul McCartney nog op schoot heeft gezeten, dan dat ik op een enorm veld in Limburg naar The Stones kijk.’

Boek & festival

Jan-Cees ter Brugge, Henk van Gelder, Lucas Ligtenberg, Piet Schreuders: the Beatles in Holland - Het bezoek van John, Paul, George en Jimmie aan Nederland (Walburg pers)

Blokker festival, oa The Kik en coverband Them Beatles. Hier meer.