De eerste keer dat Louis van Gaal Oranje onder zijn hoede had, faalde hij al in de kwalificatieronde. De persconferentie bij zijn vertrek heeft inmiddels cultstatus. Andere tijden sport blikt terug.

Andere tijden sport
Donderdag, Nederland 1, 22.15-23.00 uur

Ooit vroeg een jeugdige, beginnende journalist tijdens een persconferentie aan Louis van Gaal hoe deze geïnterviewd zou moeten worden.
‘U moet waarom-vragen stellen,’ antwoordde de oefenmeester, ‘en geen stellingen poneren.’
Immers: ‘Als je stellingen poneert, wil je zeggen dat je net zo veel verstand van voetbal hebt als de trainer.’
En dat is natuurlijk niet het geval: voetbaltrainer en journalist – ieder zijn stiel.
Aan Frits Barend was deze les niet besteed.
Dat werd duidelijk toen bondscoach Van Gaal op 6 oktober 2001 na de laatste WK-kwalificatie-interland (tegen Andorra) verantwoording moest afleggen over het falen van Oranje, dat zich niet voor de eindronde in Japan en Zuid-Korea had geplaatst. Op zeker moment kreeg Barend de vraag of hij wel ‘voetbal­verstand’ had.
Ja, dat had Frits.
Maar op welk niveau heb je dan gevoetbald, wilde Van Gaal weten.
‘Net als jij geen topniveau,’ was het antwoord, waarin die typerende Cruijff-adepten-scepsis doorklonk. En waarmee FC Buitenveldert-­zoveel-speler Barend zich impliciet naar hetzelfde niveau optrok als dat van Van Gaal: ‘een van de meest gezichtsbepalende voetballers uit de Sparta-historie’, een speler ook die een ‘bijzonder geliefde jongen onder zijn collega’s’ was – zoals insider Leo Verheul optekende in Hard gras van december 2000.
Het land was te klein. Hoe durfde die Van Gaal het journaille zo te kleineren?
En dat voor een bondscoach die er niet eens in geslaagd was zijn selectie tot de eindronde te laten doordringen.
© anp

Dot van een kans
In de zomer van 2000 was Van Gaal Frank Rijkaard opgevolgd als bondscoach. Hij had er enorm veel zin in en bij de knvb was men zonder meer euforisch. De partijen tekenden een contract voor niet minder dan zes jaar (de wk’s van 2002 en 2006 dus inbegrepen).
Twee maanden na zijn aantreden speelde Oranje al zijn eerste kwalificatiewedstrijd in de op het eerste gezicht niet zeer zware groep 2. Al was het wel zaak om de poule te winnen: slechts de nummer één zou zich rechtstreeks voor het eindtoernooi kwalificeren. Nummer 2 zou zich via een play-off alsnog een plek in de eindronde kunnen verwerven.
Maar nadat Nederland thuis op 2 september 2000 tegen Ierland niet verder was gekomen dan een gelijkspel (2-2), op 7 oktober met 4-0 natuurlijk wel van Cyprus won, maar een week later thuis in de Kuip met 2-0 van Portugal verloor, bleek het varkentje allerminst snel gewassen.
De cruciale uitwedstrijd tegen Portugal, 28 maart 2001, eindigde na een 2-0 voorsprong in een 2-2 gelijkspel. Nog steeds was er een kansje, maar dan moest Ierland in Dublin ­sowieso tot de orde worden geroepen.
Het zat echter niet mee.
‘Wat een dot van een kans!’ hoorde men televisiecommentator Evert ten Napel op 1 september 2001 roepen, nadat Patrick Kluivert een opgelegde kans miste. Ook Van Nistelrooij, wie een zuivere strafschop werd onthouden, faalde in kansrijke positie. En toen (de Ieren speelden inmiddels met een man minder) McAteer opeens ongehinderd raak kon schieten, was het over en uit. Nederland werd slechts derde in de groep 2.
Geen WK. Wat een afgang.

Betrokkenen geven aan dat Van Gaal in een moeilijke situatie zat. Hij kon ze ook niet motiveren. Rob de Leede stelt dat de spelers hem moedwillig hebben laten vallen.

Kees Jongkind (Andere tijden sport)

Verdrietige dag
Alsof het allemaal nog niet pijnlijk genoeg was, stond op 10 november onder leiding van Van Gaal al weer een oefeninterland op het programma. In Kopenhagen werd het tegen Denemarken 1-1.
Drie weken later, op 30 november 2001, gooide Van Gaal de handdoek in de ring. De legendarische persconferentie, rechtstreeks uitgezonden door zowel de NOSals RTL, waarin de bondscoach zijn vertrek aankondigde (‘Voor mij is vandaag een hele verdrietige dag’) vormt de kapstok waaraan de eerste aflevering van een nieuwe reeks Andere tijden sport is opgehangen.
Daarin komen aan het woord: toenmalig perschef Rob de Leede, Frank de Boer (destijds nog speler) en een drietal journalisten: Willem Vissers van de Volkskrant, geharnaste Van Gaal-tegenstander Valentijn Driessen van De Telegraaf en Algemeen Dagblad-journalist Maarten Wijffels, ‘de journalist die het dichtst bij Van Gaal staat,’ zegt Kees Jongkind, maker van de ats-aflevering ‘De bittere tranen van Louis van Gaal’.
‘We laten diverse langere scènes uit de persconferentie zien en daar kun je ademloos naar kijken. Sommige zaken daaruit voorzien we van commentaar en leggen we uit.’
Een van Van Gaals grieven betrof de instelling van zijn spelers. Ze waren moeilijk te motiveren en zagen het nut niet in van al dat keiharde trainen. Meer dan een ‘bezigheidstherapeut’ (Frank de Boer) hadden al die door­gewinterde profs echt niet nodig. De spelers wilden vooral met rust gelaten worden, iemand met een lekker losse aanpak.
Jongkind: ‘Maar dat was aan Van Gaal niet besteed. Dat is een verschil met nu. Vroeger had hij een min of meer vaste groep. Nu bekijkt hij per wedstrijd wie er in vorm is en wie niet. Hij heeft zich ontwikkeld van “relatiecoach” naar “prestatiecoach”. Betrokkenen zullen ook aangeven dat hij in een moeilijke situatie zat. Hij kon ze ook niet motiveren. Rob de Leede stelt dat de spelers hem moedwillig hebben laten vallen.’

Ze krijgen enorme salarissen, waar ik geen kritiek op heb, want dat heeft de markt er blijkbaar voor over, maar dan moet je je als prof ook een beetje professioneel naar die markt gedragen. Wat niet gebeurt.

Marketingdeskundige Frank van den Wall Bake

Blootmodel
Over motivatie gesproken. Twee weken na de beruchte persconferentie verscheen in De Telegraaf een stuk getiteld ‘Internationals ontkennen orgie met Deense seksbom’. Diverse spelers zouden zich volgens de Deense krant BT iets te uitbundig hebben vermaakt met het blootmodel Kira Eggers.
Marketingdeskundige Frank van den Wall Bake, ‘vriend van Van Gaal’, gaf in deze ook zijn visie: ‘Ze krijgen enorme salarissen, waar ik geen kritiek op heb, want dat heeft de markt er blijkbaar voor over, maar dan moet je je als prof ook een beetje professioneel naar die markt gedragen. Wat niet gebeurt. Iets waar Van Gaal, met al zijn passie en bezieling, zich enorm aan geërgerd heeft.’
Voor een speler als Frank de Boer stak Van den Wall Bake evenwel zijn hand in het vuur. ‘Ik kan me niet voorstellen dat híj erbij betrokken is geweest.’
De Boer zelf noemde het ‘één grote leugen. Ik heb geen wijf gezien.’
Een leugen?
Ook deze affaire komt aan de orde in Andere tijden sport. De ware toedracht wordt onthuld door Bertus Holkema, de beveiliger van Oranje.
Van Gaals klachten betroffen niet alleen zijn spelers. Vanzelfsprekend kregen tijdens de persconferentie ook de media er weer flink van langs. ‘Die krijgen een min-min,’ sprak de bondscoach, ‘staat op mijn lijstje.’
Jongkind: ‘Hij klaagt vaak dat journalisten niet goed analyseren. En vanuit zijn optiek heeft hij gelijk. Maar niet iedere journalist is professor doctor in de voetbalkunde. Dus als je slim bent, kun je beter niet zo korzelig doen. Maar: onze conclusie pakt zeker niet negatief uit voor Van Gaal.’