Als de overheid en de markt het laten liggen, doen we het zelf wel.

Tegenlicht
Zondag, Nederland 2, 21.10-22.00 uur

Er zijn waarschijnlijk maar weinig mensen die Tegenlicht op Nederland 2 net zo fanatiek volgen als Utopia op SBS 6. Toch zijn er overeenkomsten: beide programma’s houden zich bezig met het zoeken naar een nieuwe en betere samenleving. Veel mensen hebben het gevoel dat ze de grip op de samenleving kwijt zijn. Tegenlicht bericht er regelmatig over: de nsa gaat er met je gegevens vandoor, onze economie lijkt gestuurd te worden door ingewikkelde financiële constructies waar een gewoon mens niets meer van snapt. Als je geen computerprogrammeertaal beheerst, ben je een analfabeet. Dat geeft een gevoel van onmacht.
Die onmacht wordt op allerlei plekken bestreden door initiatieven die proberen een nieuwe samenleving te scheppen. Zelfvoorziening is daarbij het sleutelwoord. Er was Occupy, dat we ons vooral nog herinneren als de pleinen vol koepeltentjes en eindeloze discussies. Aan de andere kant is er in Amerika de sovereign citizen movement: wapenliefhebbers die zich onttrekken aan het heersende wetgevings- en belastingsysteem. En er is het populaire realityprogramma van John de Mol. Tussen het onderlinge gekonkel door proberen de bewoners ook daar een zelfvoorzienende samenleving in te richten.

Justus Uitermark is als bijzonder hoogleraar samenlevingsopbouw verbonden aan de sociologieafdeling van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij onderzoekt deze nieuwe vormen van zelforganisatie en neemt de kijker bij de hand in de aflevering van
Tegenlicht van vanavond. Hij is geïnteresseerd in de dynamiek binnen groepen burgers die alternatieven organiseren voor zaken die markt en overheid laten liggen. Met die blik bestudeert hij vanavond ook het programma Utopia.
Daarnaast toont Tegenlicht uiteenlopende voorbeelden van lokale gemeenschappen waarin mensen op hun eigen manier opnieuw begonnen zijn. Onder de rook van Barcelona ligt Calafou. Daar werkt een groep professionele hackers aan alternatieve, afluistervrije communicatienetwerken en open hardware en software. In het Hongaarse Galgahéviz besloot een groep vrienden in de jaren tachtig dat ze terug wilden naar het Hongarije met de traditionele waarden en normen. Inmiddels is er meer dan 250 hectare land waarop biologisch geboerd wordt, een onderwijscentrum en een levendige handel in biologische producten. Burgemeester George Ferguson van de Engelse stad Bristol is een belangrijke voorvechter van de zogenaamde transition town-beweging. Hij laat zich zelfs uitbetalen in Bristol Pound, de lokale munteenheid.

Woensdagavond is er in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam als steeds weer een Tegenlicht Meet Up, dit keer met onder anderen Justus Uitermark. Aanmelden kan via dezwijger.nl/tegenlicht.