Andere tijden
Nederland 2, 21.25-22.00 uur
‘We waren verontruste burgers, brave Hendrikken, al werd er in het begin wel vreemd tegen ons aangekeken,’ aldus Hans Hageman. De gepensioneerde Steenwijkse onderwijzer was in de jaren zeventig een van de oprichters en de naamgever van Waaks, de werkgroep anti-atoomkoppen Steenwijk. Deze werkgroep, waarvan de leden uit linkse partijen en de kerken afkomstig waren, organiseerde in 1974 voor het eerst een vredesmars tegen de aanwezigheid van atoomkoppen – die officieel niet in Nederland waren opgeslagen, maar zoals iedereen wist op een basis in het dorpje Darp bij Havelte lagen. Die vredesmars vond plaats op Tweede Kerstdag en vormde het begin van een kersttraditie die standhield tot halverwege de jaren tachtig. ‘Die datum was inderdaad een beetje provocerend, maar Kerstmis is toch ook het feest voor vrede? We waren met een klein clubje en de eerste keer liepen zo’n honderd tot 150 mensen mee. Onze vergaderingen waren openbaar en daar zagen we ook vaak onbekende mannetjes in colbert en die vielen nogal op tussen ons langharigen. Dat waren snuffelaars van de BVD. Overigens kwam de burgemeester ook altijd informeren of we nog snode plannen hadden. Na de eerste mars duurde het tot 1977 voordat de volgende kwam. Het groeide daarna ontzettend snel en in 1982 waren er ruim tienduizend deelnemers.’
Hoewel de autoriteiten niets aan het toeval overlieten, hadden ze eigenlijk weinig te vrezen van de demonstranten. Want van hekken doorknippen of andere pittiger actievormen moest men niets hebben. ‘Zeker niet, er liepen zelfs dominees mee. Als er al provocateurs waren die dat plan hadden, werden ze door ons tot de orde geroepen. Hageman herinnert zich slechts één wanklank. ‘Dat was toen we de geluidswagen niet op onze vaste plek bij het hek mochten zetten. Maar dat liep met een sisser af, omdat ik een vergunning kon tonen.’ Hardere acties waren levensgevaarlijk en dat wist Hageman ook. ‘Een bevriende dienstplichtige bewaker heeft mij verteld dat ze achter het hek zwaarbewapend zaten ingegraven en indien nodig ook mochten schieten. Wij zagen hen niet, maar zij ons wel.’
Ruim dertig jaar later zijn deze bewakers wel te zien en te horen. Naar aanleiding van de nucleaire top in Den Haag vertellen voormalig dienstplichtigen in Waken over kernkoppen wat destijds hun instructie was.