Im Himmel, unter der Erde
ARD, 22.45-0.15 uur
Natuurlijk is oorlogskerkhof Margraten met zijn uniforme grafstenen in mathematische waaiervorm – in de dood is iedereen gelijk – imposant, maar het laat weinig aan de verbeelding over. Dat geldt niet voor een grote, oude en liefst verwaarloosde dodenakker, waar oprukkende natuur en funeraire cultuur een symbiose vormen. Een prachtig oord voor de bezoeker die zelf niet in grafstemming verkeert. Groot – zelfs de grootste van Europa – en fraai is de Joodse begraafplaats Weißensee, in het gelijknamige stadsdeel in het noorden van Berlijn. Goed verscholen achter hoge muren liggen hier 115.000 Joden begraven, in een oerwoudachtige begroeiing van bomen, klimop, rododendron en seringen, die onderdak biedt aan vogels, knagers en zelfs vossen. De graven lopen uiteen van protserige mausolea tot onooglijke steentjes. Ze zijn voor de eeuwigheid en mogen niet geruimd worden, zodat verval niet kan uitblijven. Onderhoudsplicht bestaat niet en sowieso ontbreekt het veelal aan nabestaanden om de graven te onderhouden. Meteen na de smeedijzeren toegangspoort staat een monument voor de zes miljoen slachtoffers van de Holocaust, ‘Gedenke Ewiger was uns geschehen’.
In 1880 werd Friedhof Weißensee ingewijd, Louis Grünbaum was de eerste die ter aarde werd besteld. Op zijn graf staat een grote 1. Sindsdien zijn hier veel bekende en beroemde Joodse Berlijners begraven: kunstenaars, schrijvers, filosofen, uitgevers, architecten, artsen, wetenschappers. Na het opzetten van een keppeltje kan de rondgang beginnen. Hebben de vroegste graven alleen Hebreeuwse opschriften, later komen er Duitse bij, en vaak verdwijnt zelfs het Hebreeuws. De uitgevers Samuel Fischer en Rudolf Mosse, Berthold Kempinski (van de hotels), rabbijn Leo Baeck, Hermann en Oscar Tietz (van de warenhuizen), de schrijver Stefan Heym, Adolf Jandorf van het KaDeWe, maar ook de bijna tweeduizend Joden die in het Derde Rijk zelfmoord pleegden en de as van honderden concentratiekampslachtoffers.
Im Himmel, unter der Erde, in de ARD-zomerreeks Dokumentarfilm im Ersten, is een goede reden om weer eens naar de Duiste tv te kijken: een schitterende, lange, vrolijk-melancholieke documentaire van Britta Wauer over begraafplaats Weißensee. Ze volgde beheerders, betrokkenen en bezoekers, onder wie Benny Epstein uit Florida die het graf van zijn grootmoeder Helene bezoekt.
In 1880 werd Friedhof Weißensee ingewijd, Louis Grünbaum was de eerste die ter aarde werd besteld. Op zijn graf staat een grote 1. Sindsdien zijn hier veel bekende en beroemde Joodse Berlijners begraven: kunstenaars, schrijvers, filosofen, uitgevers, architecten, artsen, wetenschappers. Na het opzetten van een keppeltje kan de rondgang beginnen. Hebben de vroegste graven alleen Hebreeuwse opschriften, later komen er Duitse bij, en vaak verdwijnt zelfs het Hebreeuws. De uitgevers Samuel Fischer en Rudolf Mosse, Berthold Kempinski (van de hotels), rabbijn Leo Baeck, Hermann en Oscar Tietz (van de warenhuizen), de schrijver Stefan Heym, Adolf Jandorf van het KaDeWe, maar ook de bijna tweeduizend Joden die in het Derde Rijk zelfmoord pleegden en de as van honderden concentratiekampslachtoffers.
Im Himmel, unter der Erde, in de ARD-zomerreeks Dokumentarfilm im Ersten, is een goede reden om weer eens naar de Duiste tv te kijken: een schitterende, lange, vrolijk-melancholieke documentaire van Britta Wauer over begraafplaats Weißensee. Ze volgde beheerders, betrokkenen en bezoekers, onder wie Benny Epstein uit Florida die het graf van zijn grootmoeder Helene bezoekt.