1. Een samenleving bestaat uit een groep mensen die op een of andere manier bij elkaar horen. Doorgaans horen ze bij elkaar, omdat ze problemen met elkaar hebben. Als over de samenleving wordt gesproken, dan gebeurt dat meestal in negatieve zin: de samenleving valt uit elkaar, de samenleving polariseert. Mensen vinden samenleven moeilijk, maar niet samenleven vinden ze doorgaans nog lastiger. Je komt niet zo snel iemand tegen die zegt: ‘Ik word kluizenaar, ik ga in Drenthe geitenkaas maken voor eigen gebruik.’
2. Er is veel voor te zeggen dat ook de kluizenaar deel uitmaakt van de samenleving, zij het met tegenzin.
3. Is de doodstraf minder humaan dan verbanning?
4. Willem Vissers noemde zijn gezin een mini-samenleving. Daarin heeft hij gelijk, elk gezin is een samenleving. Zijn twintigers die gaan samenwonen ook al een samenleving? Ja, en de woongroep of de commune natuurlijk ook.
5. In het algemeen valt de samenleving samen met de natiestaat. Over de westerse samenleving wordt zelden gesproken, dan heet samenleving opeens cultuur. De samenleving heeft doorgaans betrekking op de openbare ruimte. Over hoe een gezin samenleeft in de beslotenheid van de eigen woning hoor je eigenlijk alleen iets als wetten of regels worden overtreden: ‘De heer X heeft al zijn kinderen jarenlang misbruikt, maar voor de buren was hij behulpzaam en vriendelijk.’ Toch maken dergelijke privéaangelegenheden ook deel uit van de samenleving. Samenleven doe je ook als niemand je ziet.
6. Geluidsoverlast bezorgen is een manier om te laten merken dat je aan het samenleven bent. Als de geluidsoverlast door een individu wordt veroorzaakt, zou men kunnen zeggen dat hij zo deel uitmaakt van de samenleving.
7. Je hoort weleens over mensen die buiten de samenleving vallen, maar echt buiten de samenleving vallen is moeilijk. Misschien alleen als je zelfmoord pleegt. Doden vallen buiten de samenleving, hoewel sommige doden levend worden gehouden en dus eveneens deel blijven uitmaken van de samenleving, afgezien van de vraag of geesten bestaan.
8. Er zou meer waardering moeten komen voor de kluizenaar. Wordt het niet tijd voor een Kluizenaar van het Jaar of de Kluizenaar des Vaderlands?