1 Het is moeilijk om waan te scheiden van wat geen waan is, wat doorgaans werkelijkheid of realiteit wordt genoemd. Of anders wel: de feiten.
Factfree politics is zoiets geworden als meergranenbrood. Veel mensen eten het. Wie wil weten waar het wantrouwen tegen politici – de overtuiging dat de politicus vaker liegt dan pakweg de brandweerman – vandaan komt, zou moeten beseffen dat voor veel mensen het verschil tussen romanschrijver en politicus lijkt te zijn weggevallen. De politicus is ook maar een verhalenverzinner en dat wordt hem kwalijk genomen.
In plaats van na te gaan of de politicus zijn land schade toebrengt, wordt hij gemeten met een verkeerde moraal. Liegen kan wenselijk zijn en moreel gerechtvaardigd, waarmee ik niet wil zeggen dat politici niet meer betrapt zouden mogen worden op kleine en grotere leugentjes, wel dat de veronderstelling dat een politicus nooit mag liegen een foute veronderstelling is die tot paranoia leidt.
De leugen wordt gelijk gesteld aan waan en de burger is de waarheidszoeker in optima forma. Hij zoekt de waarheid met bedenkelijke methodes: hij wil degene die hij bij voorbaat al veracht op leugens betrappen.
Waar niemand meer mag liegen, lijkt alles een leugen.
2 De eigen partner wordt vertrouwd. Dat is het uitgangspunt van wat liefde wordt genoemd en daarin lijkt de liefde op het politieke bedrijf. Je stemt op een politicus omdat je hem vertrouwt. Je houdt misschien niet van iemand omdat je diegene vertrouwt, maar zonder dat vertrouwen wordt de liefde moeilijk en vermoedelijk onmogelijk.
Net als in het politieke bedrijf duikt in menige relatie het wantrouwen op. Vroeger huurden wantrouwende geliefden een privédetective in omdat ze het zeker wilden weten. Tegenwoordig worden e-mails en WhatsApp-berichten gecontroleerd. Men doet dit, vermoed ik, omdat men wil worden gerustgesteld.
Ik denk dat men wel degelijk hoopt iets te vinden. Net als in het politieke bedrijf zoekt men de leugen om die ook daadwerkelijk te kunnen vinden.
De waarheid neemt altijd weer andere gedaanten aan en is zelden een onbetwistbare zekerheid.
De ontmaskerde leugen en de ontmaskerde leugenaar stellen ons gerust; zij doen ons geloven dat wij de waarheid naderen.