Uitbuiting

Wanneer precies is er sprake van uitbuiting?
Vrijwel iedereen is het erover eens dat slavernij een extreme vorm van uitbuiting is. Onderbetaling vinden velen ook uitbuiting. Je kunt zeggen dat uitbuiting begint als het loon zoveel procent lager ligt dan het gemiddelde loon in de desbetreffende regio, maar sommigen vinden loonarbeid per definitie uitbuiting.
Toch lijkt het me dat je niet alleen naar loon moet kijken. De arbeidsomstandigheden zijn minstens zo belangrijk. Hoe respectvol wordt de werknemer tegemoet getreden? Hoe is de werknemer gehuisvest? Met welk gemak kan de werknemer worden ontslagen?
Er wordt vaak over versoepeling van het ontslagrecht gesproken in de veronderstelling dat die versoepeling tot meer arbeidsplaatsen zal leiden. Probleem is dat niet iedereen even goed is toegerust op de onzekerheid die daarmee gepaard gaat. Ik vind persoonlijk dat je met fundamentele onzekerheid moet leren leven, maar misschien heb ik makkelijk praten. Wellicht ervaren sommigen ontslag als vernederender dan een partner die bij hen weggaat. Daarom zou het goed zijn als het huwelijk wordt beschouwd als loonarbeid, als een relatie tussen werkgever en werknemer. Dan kan iemand zeggen: ‘Bij de bank ben ik ontslagen, maar thuis mag ik vooralsnog blijven.’
Ik geloof bovendien dat we pas de ware emancipatie hebben bereikt als een vrouw over haar echtgenoot zegt: ‘Dit is André, mijn werknemer, hij vult af en toe het huishoudpotje aan, hij maait het gras en heeft voor het zaad gezorgd waarmee ik mij heb kunnen voortplanten. Een bijzonder loyale werknemer, André. Een gouden arbeidskracht.’
Als wij het huwelijk als loonarbeid opvatten, hoeven de tegenstanders van het homohuwelijk ook minder verontwaardigd te zijn. En een vrouw die uitgekeken is op haar man kan verklaren: ‘Ik ontsla hem maar niet, want op zijn leeftijd zal er geen andere werkgever zijn die hem aanneemt.’
De vraag blijft wanneer er binnen het huwelijk sprake is van uitbuiting.