Twintig jaar geleden riep de VPRO de afdeling Digitaal in het leven. Een stel hackers op een zolderkamer groeide uit tot een volwassen speler in het medialandschap. Langs een aantal hoogtepunten naar de online toekomst van de VPRO.

'Je moet zijn waar je publiek is'

Sinds 1 april 2014 is Geert Jan Bogaerts hoofdredacteur van VPRO Digitaal. ‘In de afgelopen twintig jaar is het medium volwassen geworden,’ zegt hij. ‘De belangen worden steeds groter. Zonder digitale middelen bereik je een belangrijk deel van je publiek niet.’

Hoe zag je VPRO Digitaal toen je hier nog niet werkte?
Bogaerts: ‘Ik vond de VPRO de meest innovatieve van alle omroepen. De beste ontwerpers, creatievelingen en programmeurs van Nederland kwamen er bij elkaar. Ik kende al wel wat mensen, want ik werkte hiervoor in een vergelijkbare functie bij de Volkskrant. Toen werkte ik ook met de VPRO samen in Cinema.nl.’
 
Waarom wilde je er graag komen werken?
‘Ik vond het spannend om te gaan kijken of we die innovatieve kracht een nieuwe stimulans konden gaan geven. Het digitale platform is het belangrijkste dat de omroepen hebben om een nieuw publiek te bereiken. Jongeren kijken nauwelijks televisie, veel gebeurt on demand. Ik denk dat we nog lang niet alle capaciteiten van het digitale platform benutten. Er komen ook steeds nieuwe mogelijkheden bij. Van elke nieuwe ontwikkeling moeten we tijdig op de hoogte zijn en onderzoeken of het voor ons belangrijk is: de Oculus rift, drones, Google glass. Als je dat niet allemaal in de gaten houdt en inzet, vis je sowieso achter het net.’
 
Hoe zorg je dat je er bovenop zit?
‘Ik werk met een team van twintig mensen die ook heel goed op de hoogte zijn. Ik heb een groot netwerk en houd het nieuws in de gaten. Maar we organiseren zelf ook bijeenkomsten. Pas geleden hebben we op het Eindhovense STRP nog een dag gebrainstormd met uitvinders en creatievelingen over media van de toekomst. We hebben het bijvoorbeeld gehad over de mogelijkheden van de virtual realityhelm, de geurprinter en zogenaamde intieme technologie. Dat passen we misschien niet direct toe, maar het is opwindend om daarover na te denken. Wat dat betreft is het nog steeds pionierswerk, misschien niet zoals twintig jaar geleden, maar het blijft spannend.’

 

Geert-Jan Bogaerts

Een frustratie van je voorgangers was de tegenwerking die ze ondervonden van de mediawet en de NPO, waardoor ze hun innovatieve plannen niet konden uitvoeren.
‘Een onderdeel van mijn functie is onderhandelen. Ik probeer de NPO en de andere regelgevers ervan te overtuigen dat het belangrijk om ook via digitale kanalen publiek te bereiken, en dat je moet zijn waar je publiek is. Als de NPO wil dat iedereen naar npo.nl komt om daar de content te halen, vind ik dat begrijpelijk, maar ook enigszins kortzichtig. Een groot deel van het publiek kan alleen maar met heel veel inspanning en kosten naar dat platform getrokken worden. Het ligt veel meer voor de hand om als publieke omroep actief te zijn op een plek waar het publiek al is, of dat nou YouTube is of het Vivaforum. Ik heb wel het idee dat er steeds meer ruimte ontstaat voor die ideeën. Bij programmamakers en zelfs bij de NPO lijkt het besef steeds meer door te dringen dat we stappen moeten zetten op die nieuwe platforms.’
 
Je zegt dat je wilt zijn waar het publiek is. Maar de ontwikkelingen gaan razendsnel; dan zit men op Facebook, dan op Instagram, volgend jaar weer ergens anders. Hoe voorkom je dat je achter de feiten aan blijft lopen?
‘MySpace en Hyves zijn verdwenen als mediaplatform. Wellicht heeft Facebook over een paar jaar ook zijn beste tijd gehad. Dat is een complicerende factor, maar dat betekent niet dat je er daarom geen gebruik van moet maken. Het betekent dat je alert moet zijn op hoe het publiek zich beweegt en bijtijds mee moet bewegen. 
Er treedt versnippering op op basis van interessegebieden. Mensen gaan naar verschillende platforms als het gaat om muziek, film, politiek of gezondheid. De massaliteit is verdwenen, daar houden we rekening mee. We moeten per titel bekijken wat het aangewezen platform is. Een terugkerend thema bij Tegenlicht is ruimtelijke ordening. Mensen die zich daar in Nederland professioneel mee bezig houden, organiseren zich binnen LinkedIngroepen. 3voor12-publiek zit juist op Spotify.’
 
En de VPRO als platform dan?

‘De eigen VPRO-websites zijn niet het startpunt, maar het eindpunt. Het doel is mensen meer binden aan de VPRO. Maar ze moeten ergens anders beginnen om hier uit te komen. We weten dat meer dan twee miljoen mensen in Nederland in principe geïnteresseerd zijn in onze programma’s. Daarvan bereiken we een deel via onze eigen platforms, maar het potentieel is groter. Dat bereiken we door mensen op meer plekken online in aanraking te brengen met onze producties.’

 

Een virtueel gesprek (1995)

In deze interactieve documentaire op cd-rom is de luisteraar zelf de regisseur van een debat tussen vier sprekers. Hylke Tromp (polemoloog), Wouter van Dieren (milieudeskundige), Arie van der Zwan (econoom) en Bert Mulder (informatiedeskundige) geven hun visie op het thema ‘veiligheid en bedreiging in de 21ste eeuw’. Ze zaten nooit samen aan tafel; de teksten zijn los opgenomen, maar ze reageren wel op elkaars stellingen. De gebruiker kan navigeren tussen de verschillende sprekers en zo zijn weg bepalen door in totaal 6,5 uur gesprek.

Na bijna twintig jaar is niet alleen het thema nog steeds actueel. De cd-rom is inmiddels bijgezet in het computermuseum, maar Een virtueel gesprek kan zich qua concept en uitvoering nog gemakkelijk meten met interactieve projecten van vandaag de dag, zoals Love & Engineering. 

3voor12 (1998-nu)

Het paradepaardje van de VPRO begon als een aanklacht tegen de horizontale popprogrammering op radio 3fm. De zendermanager wilde de tegendraadse VPRO het liefst midden in de nacht laten uitzenden. Radiomaker Gerard Walhof en hoofd digitaal Erwin Blom zetten een protestactie op die zo goed beviel dat een online platform voor alternatieve popmuziek werd gestart. Dat groeide uit tot een toonaangevend merk in de Nederlandse muziekwereld, met journalistiek, concerten, radio- en televisieuitzendingen, verslaggeving van festivals en de populaire luisterpaal. Op grote festivals maakte 3voor12 slimme mash-ups van eigen content, tweets en YouTubevideo’s. Een andere innovatie was de Film it yourself-app. Daarmee stuurden bezoekers van een concert de filmpjes van hun mobieltjes door, zodat er uiteindelijk een montage ontstond waarmee het optreden vanuit alle hoeken te zien was. 

Bieslog (2002-2008)

VPRO-icoon Wim de Bie gaat met zijn tijd mee. Hij ontdekte het bloggen al vroeg en begon in 2002 Bieslog. In de dagelijkse posts kon hij al zijn talenten kwijt: satirisch commentaar op het nieuws, persoonlijke bespiegelingen en typetjes. Hij maakte daarbij gebruik van fotografie, audio en video en vergaarde zo een vaste schare volgers. Het blog won in 2009 de (inmiddels opgeheven) Zilveren Prichettprijs voor de beste omroepgerelateerde multimediale prestatie. ‘Het is een geheel eigen universum dat Wim de Bie in zijn Bieslog heeft geschapen – en het is wonderbaarlijk veelzijdig,’ schreef de jury.

Beagle – In het kielzog van Darwin (2009-2010)

De meeste digitale projecten kwamen aanvankelijk nog uit Villa VPRO in Hilversum of in elk geval uit Nederland. Maar bij het ambitieuze reisprogramma Beagle – In het kielzog van Darwin werd net zoveel nadruk gelegd op de televisie- en radiopoot als het online gedeelte. Met een clipper herhaalde de vpro de tocht die wetenschapper Charles Darwin rond de wereld maakte, waarbij opvarenden en gastdeskundigen lieten zien hoe hij tot zijn inzichten was gekomen. ­Vanachter de computer was de acht maanden durende reis minutieus te volgen. Hoe ver het schip ook was, de interactieve website bood ­dagelijks nieuws van de opvarenden, webcambeelden en allerlei achtergrondinformatie.

Love & Engineering (2014)

VPRO Dorst greep een tv-documentaire over computernerds op zoek naar de liefde aan voor een interactieve documentaire waarbij de mogelijkheden van YouTube optimaal worden ingezet. Daan Windhorst schreef een scenario in de vorm van een chatgesprek tussen de personages Arcade en Bobcat. Vier verschillende regisseurs gingen daarmee aan de haal en verfilmden hun interpretatie. Zij brachten zowel het verhaal van Arcade als dat van Bobcat in beeld, terwijl de twee personages samen chatten. Terwijl de verhaallijn doorloopt, kan de kijker onbeperkt schakelen tussen de in totaal acht films. Het project werd onlangs genomineerd voor de Prix Europa. 

VPRO Digitaal op Nederlands Filmfestival

Bruno Felix, Erwin Blom en Erik van Heeswijk, de drie oud-hoofdredacteuren van VPRO Digitaal, vullen op zondag 28 september in Utrecht een middag met een retrospectief van de digitale cultuur in Nederland. In de avond geeft de nieuwe hoofdredacteur Geert-Jan Bogaerts zijn visie op wat ons de komende jaren te wachten staat.