Vrijdag 7 juni, 20.30 uur - Muziekgebouw Amsterdam
Voor violist Gidon Kremer is Chronicle of the Current Events een van de belangrijkste producties in zijn carrière. Een ode aan componist Moise Weinberg – en de vrijheid.
Chronicle of Current Events
Hij noemt zich open-minded en inderdaad is violist Gidon Kremer niet voor een gat te vangen. Niet alleen speelde hij een stoet componisten uit Rusland en de voormalige Sovjet-Unie, maar ook uiteenlopend werk van Astor Piazzolla, Luigi Nono, Philip Glass en Toru Takemitsu. Met Chronicle of the Current Events, een theatraal concert rond één componist in combinatie met video slaat Kremer (72) weer een nieuwe weg in. Er is een bijzondere aanleiding voor: de 100ste geboortedag van de Russische componist Mieczysław ‘Moise’ Weinberg, volgens zijn vriend en vertrouweling Dimitri Sjostakovitsj een van de vooraanstaandste componisten van zijn tijd. ‘We willen Weinbergs muziek vieren,’ zegt Kremer begin april aan de telefoon vanuit Servië, waar hij die avond Weinbergs Preludes voor viool zal spelen. Dit jaar brengt hij drie albums uit met muziek van deze componist.
Chronicle of the Current Eventsis voor alles een ode aan Weinberg. ‘Zijn muziek is zeer eerlijk, emotioneel geladen en heel goed gecomponeerd.’ In Nederland was Weinberg bij zijn dood in 1997 nagenoeg onbekend, tot Muziekcentrum Vredenburg in 2011 een festival aan hem wijdde. Zijn onzichtbaarheid hangt samen met zijn tragische levensloop; als jonge Joodse musicus vluchtte hij in 1939 te voet uit Warschau en belandde in Moskou. In de jaren daarna werd hij ook daar genegeerd, en later vervolgd in de Stalintijd. Hij liet onder meer 25 symfonieën, stapels filmmuziek, drie balletten en zeventien strijkkwartetten achter. ‘In Amsterdam spelen we een collage van muzikale fragmenten uit zijn oeuvre. Er zal kamermuziek bij zijn, solowerken en in elk geval een deel van Kaddisj, de 21ste Symfonie die Weinberg opdroeg aan zijn in het concentratiekamp vermoorde ouders en zusje.’ In de laatste minuten daarvan echoot een sopraan de fluitpartij, waarbij de levendige klank van de fluit contrasteert met haar indringende jammerklacht die uit het hiernamaals lijkt te komen.
©
Opera Slovakia
Mieczysław ‘Moise’ Weinberg
©
Angie Kremer / Holland Festival
tijdschrift
De titel Chronicle of the Current Events verwijst naar een tijdschrift uit de Sovjettijd dat onverbloemd het echte leven beschreef in de Sovjettijd. Clandestien dus? ‘Ja, inderdaad. Maar het blad zelf speelt geen rol in de voorstelling, het is een allusie, een zinspeling op het thema artistieke vrijheid. Mijn vrienden bezorgden dit blad met alle gevaren van dien, en ik maakte dat van nabij mee. Ik heb jarenlang geleefd onder het Sovjetregime,’ zegt Kremer, die is geboren in Riga en zich in 1980 vestigde in Berlijn, ‘en was dus lange tijd niet in staat die vrijheid volledig te genieten.’
Artistieke vrijheid en de angst voor het verlies daarvan is als thema impliciet verweven met de voorstelling. Maar ook met de levens van Weinberg, Kremer en vele andere componisten en kunstenaars met hen. Nergens staat de sfeer van permante dreiging en constante druk van hoger af waaronder zij gebukt gingen zo treffend beschreven als in Julian Barnes’ roman The Noise of Time, over een componist eind jaren dertig die iedere nacht met een ingepakt koffertje bij de lift van een flatgebouw in Leningrad staat, ‘in de overtuiging dat hij opgepakt zal worden en afgevoerd naar het Grote Huis’.
Hoe actueel het is, mag blijken uit het verhaal van de curator van ‘Chronicle’, verantwoordelijk voor het videodecor en de rode draad in de voorstelling. Kyrill Serebrennikov, de Russische film- en theaterregisseur wiens film Leto (Zomer) op 18 april in première ging in Nederland, zat sinds eind 2017 in huisarrest in Moskou wegens verduistering, volgens ingewijden een manier om hem het zwijgen op te leggen. Op 8 april werd dat huisarrest opgeheven. De dag erna hebben we Kremer aan de lijn. Hij reageert behoedzaam. ‘Ik ben blij voor hem, maar het is niet het eind van het dossier. Hij mag het land niet uit en moet in Moskou blijven. Maar hij kan tenminste weer buitenshuis werken en repetities bezoeken. Ik hoop nu met hem persoonlijk te kunnen communiceren.’
'Het huisarrest van regisseur Kyrill Serebrennikov is opgeheven. Maar het is niet het einde van het dossier'
Serebrennikov treedt op als curator van ‘Chronicle’ en is verantwoordelijk voor het videodecor. ‘Het ging als volgt: ik stuurde hem mijn idee voor een avond rond Weinberg, en hij reageerde met een lange mail waarin hij het verder bracht, maar in een andere richting. Ik ben daarin meegegaan. Hij suggereerde de link te leggen met de huidige tijd.’
Voor de video stelde Serebrennikov drie jonge Moskouse kunststudenten aan, die sferische shots in gedempte kleuren maakten en prachtige close-up portretten van doorgroefde gezichten. De beelden zijn gebaseerd op het werk van Weinberg en geven een beeld van het hedendaagse Rusland en van Weinbergs tijd.
Voor Kremer is Chronicle of the Current Eventseen van de belangrijkste producties in zijn carrière, zegt hij. ‘Omdat Weinberg daarin al zo lang een thema is. Mijn hoop is dat het publiek iets van de emotionele kracht van zijn muziek met zich meeneemt.’
videodecor
Videomaker Artem Firsanov: ‘We hebben lang nagedacht over de inhoud van de video. We wilden de muziek niet “illustreren”. In Rusland is Weinberg vooral bekend als componist van de filmmuziek van The Cranes Are Flying en de cartoon Winnie the Pooh. De herinnering aan Weinberg is slapende en zijn muziek was dat lange tijd ook. Zo werd het idee van de droom voor ons de sleutel tot zijn werk.
Op het scherm verschijnen slapende mensen. Kind, tiener, een oudere vrouw, allerlei mensen. Het is een collectieve droom, soms aangenaam en verleidelijk, soms nachtmerrieachtig. Dit betekent niet dat we het publiek in slaap sussen. We willen dat de luisteraars opgaan in de droom van de componist.’