Mozaïek van gemoedstoestanden

Het geëngageerde, multi-disciplinaire werk van no99 trekt inmiddels in heel Europa de aandacht. In hun theatervoorstellingen en andere producties snijden Semper en Ojasoo vaak actuele sociale en politieke kwesties aan. Zo ook in Die Stunde da wir nichts voneinander wussten, openingsvoorstelling van het Holland Festival 2016, dat april vorig jaar bij Thalia Theater Hamburg in première ging. Die Stunde is gebaseerd op de gelijknamige tekst uit 1992 van Peter Handke, die uit louter regieaanwijzingen bestaat; in de voorstelling wordt niet gesproken. Handke gaf beide regisseurs toestemming om nieuwe scènes toe te voegen over actuele thema’s. Tientallen acteurs, dansers en een koor bieden in een meer dan twee uur durende reeks korte scènes een complex beeld van het veelzijdige continent Europa, dat sinds 1989 alleen maar complexer lijkt te zijn geraakt. De toeschouwer krijgt in Die Stunde een fascinerende beeldenstorm over zich uitgestort waaraan hij zelf betekenis kan proberen te verlenen.

Het stuk speelt zich af op een niet nader gesitueerd plein en wordt bevolkt door willekeurige passanten. Twintig Thalia-acteurs vertolken honderden personages, jong en oud, die voorzien van allerlei attributen in beide richtingen aan het oog voorbijtrekken. Een bonte stoet personen die ogenschijnlijk weinig met elkaar hebben uit te staan; de mensenwirwar van elk druk stadsplein, maar dan in verhevigde vorm. Er wordt ontmoet, gerend, gehuild, omarmd, gedagdroomd, gevreeën, gevochten en gebeden – en dat alles zonder tekst.

Elke passant draagt bij aan een mozaïek van gemoedstoestanden en impressies. Dit lijkt het ‘verhaal’ van huidig Europa, een waaier van associaties en interpretaties dient zich aan. Echter: ‘Verklap niet wat je hebt gezien, blijf bij het beeld,’ schreef Handke in zijn regieaanwijzingen. Laat de langdurig bestookte toeschouwer zich zelf een beeld zien te vormen.

Ene-Liis Semper: ‘De tekst van Handke is heel poëtisch, al die woordeloze ontmoetingen en details spraken zeer tot onze verbeelding. In het theater kan wat tussen de regels wordt gezegd wel zo interessant zijn. Communiceren via blikken, gebaren, kleding, het veranderen van positie. Wanneer je op afstand naar een vol caféterras kijkt, kun je zelf al bedenken en begrijpen wat daar gezegd en gevoeld wordt. Non-verbale communicatie gaat snel, in Die Stunde duren veel ontmoetingen maar heel kort. De regieaanwijzingen zijn heel strak en abstract, dus geslacht, leeftijd en emotie van een personage wordt pas tijdens de repetities bepaald. Een verhaal, een zekere logische volgorde van gebeurtenissen ontstaat dan pas na een aantal ontmoetingen op rij.’

Geen tekst, alleen lichaamstaal. Dat moet toch ook een handicap zijn?

‘Bij ons theatergezelschap no99 is lichamelijke improvisatie en lichaamstaal sowieso essentieel. Gelukkig pikten de Duitse acteurs het snel op, en de rest is een kwestie van hard werken. Er zitten vijfhonderd personages in, de volgorde en techniek zijn complex. Het is de grootste productie van Thalia Theater sinds jaren. Die Stunde is een enorme collage van beelden en ontmoetingen: grappig en verdrietig, gevoelig en wreed. Uiteindelijk is onze versie overigens niet politiek, maar meer poëtisch, het gaat over het menselijk bestaan.’

Wat verbindt de Esten aan Europa waar wij hier geen oog voor hebben?  

‘Estland is klein, 1,2 miljoen inwoners, en heeft een geschiedenis van veel bezettingen. Vermoedelijk zijn we gevoeliger voor veranderingen in het grote geheel. West-Europeanen zijn welvarend, zelfverzekerder, en hebben meer tijd nodig om de veranderingen in de wereld te zien en te accepteren.’