dit is waarom Lotte van Gaalen nu radio maakt

Wanneer ben je begonnen met het luisteren van podcasts?
“Ik ben iemand die heel graag luistert. Dat is eigenlijk altijd al zo geweest. Ik luister ook honderd keer liever alleen naar audio, dan dat ik alleen naar beelden in een museum kijk. Tijdens mijn studie aan de HKU ben ik, heel cliché natuurlijk, begonnen met This American Life. Omdat mijn opleiding alleen over film ging, had ik nooit bedacht dat ik zelf ook audiocontent zou kunnen maken.”

Tussen de gedachte dat je het zelf wilde gaan maken en het daadwerkelijk deed zat best een lange tijd. Hoe komt dat?
“Ik wist niet zo goed waar ik moest beginnen. Ik heb in 2010 een mail gestuurd naar Chris Bajema (maker van o.a. Plots en Toendra, red.) met de vraag hoe ik moest beginnen, want voor radio zijn niet echt cursussen. Hij mailde me dat ik een plan kon insturen bij Radio Doc. Die drempel voelde veel te groot. Toen ben ik blijkbaar in een bestand beland en kreeg ik een mailtje van Jaïr Stein (ook maker van o.a. Plots en Toendra red.), omdat ze nog fragmenten zochten voor een aflevering. Omdat het binnen één week af moest zijn, raakte ik in paniek, omdat ik dacht: ik weet niet hoe het moet. Pas toen ik gevraagd werd voor de workshop bij Dorst, durfde ik echt te beginnen.”

Wat heb je vanuit je eigen filmachtergrond meegenomen in het radio maken?
"Je zou misschien verwachten dat ik dan allerlei visuele dingen zou meenemen, maar dat is niet zo. Tijdens mijn studie aan de HKU heb ik wel geleerd van welk soort documentaire verhalen ik houd. En op welke manier ik ze wil vertellen. Omdat ik niet automatisch in beelden denk, leidde het voor mij best wel af van het verhaal dat ik wilde vertellen. Als je een filmmaker pur sang bent, voelt het misschien niet als belemmering, maar juist als middel om je verhaal te vertellen." 

Ga je bij radio anders te werk? Bijvoorbeeld in het kiezen van je personages?
​“Wanneer ik een film maak en ik vermoed dat er ergens een verhaal zit, ga ik een beetje rondvragen en kijken of iemand goed praat. Je gaat misschien wel tien keer bij iemand thee drinken voordat je gaat opnemen. Bij radio zit het researchen en opnemen veel meer op elkaar. Als iemand je voor de eerste keer iets vertelt, kan het veel mooier zijn. Het kost niks extra’s om je microfoon mee te nemen en het is niet zo’n grote inbreuk op iemands privacy. Het is niet zo dat je elke keer met zeven man en vieze schoenen over de vloer komt en per ongeluk met een statief een dure vaas kan omstoten. Ik voelde me altijd heel erg opgelaten als ik met een hele crew en apparatuur de woonkamer bezette. Het is in film ook best wel een kunst om te zorgen dat het intieme effect weer terugkomt. Ik nam bijvoorbeeld vaak gesprekken off screen op met alleen een microfoon, omdat ik dingen wat intiemer wilde bespreken.”

Denk je dat de werkwijze in radio misschien puurdere verhalen kan opleveren?
​“Ik weet niet of het per se puurdere verhalen oplevert. Soms heb je een personage dat een mooi verhaal te vertellen heeft, maar ook heel ongemakkelijk wordt voor de camera. Of hij heeft bijvoorbeeld een uiterlijk dat een bepaald vooroordeel oproept, waardoor je niet zuiver meer kan luisteren of waarmee je je niet identificeert. Dat maakt in radio in elk geval niet uit.”

Maak je wel eens specifiek gebruik van de anonimiteit van een personage bij het maken van radio? 
“Ik ben nu aan het werk voor een podcast van Dokter Corrie, waarbij jongeren vertellen over hun eerste keer. De doelgroep is kinderoren van 9 tot 12 jaar. Stel dat het een audiovisueel project was geweest, dan is er een hoge drempel voor de sprekers om zoiets intiems te vertellen. Maar je hebt natuurlijk ook verhalen die je alleen maar met beeld kunt vertellen.”

Na de workshop die je bij Dorst volgde, heb je de Publieksprijs bij Korte Golf gewonnen. Wat heb je vanuit de workshop meegenomen bij het maken van 'De aardappeleters en de ontdekking van de kaassoufflé'?
“Je kunt heel erg beelden oproepen met geluiden en daarmee je verhaal illustreren. Dat gebeurt heel vaak in radio documentaires, maar dat registreerde ik nooit zo bewust. Ik had daardoor bij ‘De kaassoufflé’ allerlei kookgeluiden gebruikt. Het werkt echt: je krijgt veel meer honger. Hoe kan ik ergens bepaalde beelden of een geur bij oproepen? Monteren wordt echt een pretfeestje.”

Denk je dat het toevoegen van de juiste geluiden een belangrijke competentie voor radiomakers is?
“Ja super belangrijk. Een droog gesprek kan ook heel leuk en interessant zijn om te horen. Maar als je er echt een verhaal van wilt maken moet je wel een stapje verder gaan. Dat kan natuurlijk in montage zitten, maar het kan zeker ook naar een hoger niveau worden getrokken door bijvoorbeeld scènes te laten horen of hoe je met geluiden een sfeer kan maken door andere zintuigen ook te prikkelen. Dan wordt het voor mij echt een audiobeleving. Ik wil echt graag leren hoe je dat precies doet, waardoor je echt in hogere sferen belandt. Waarin de uitdaging natuurlijk is, dat als je het fragment helemaal uitkleedt, het verhaal staat als een huis. Als je verhaal niet goed is bij radio kun je niet wegkomen met: ‘o maar de beelden waren wel mooi’.”

Zou ik kunnen stellen dat sinds je met radio bezig bent, je alle zintuigen van elkaar hebt lostrokken en ze apart aan het onderzoeken bent?
“Dat zeg je eigenlijk wel goed. Voor nu ben ik heel even overgestapt naar radio, waardoor ik weer heel erg alle basis van verhalen aan het ontdekken ben. Door het veranderen van medium, ga je weer even opnieuw bekijken waar je het allemaal over hebt. Het is wel verfrissend om te doen. Ik zag zelf heel erg een drempel in het begin, maar eigenlijk is het heel erg laagdrempelig. De apparatuur is bijvoorbeeld helemaal niet zo duur. Als je heel erg houdt van luisteren en van verhalen vertellen, zou ik het makers zeker aanraden om eens te experimenteren. Er valt van alles te ontdekken.”