- Skip de brainstorms. Brainstorms werken niet. Gebruik die geskipte tijd om dingen bij te leren! Kijk filmpjes op YouTube of bel mensen op. Leer dingen bij over camera’s, licht, lenzen, editen, frames per seconden, kadrering, vormgeving of animeren. Er is zoveel informatie beschikbaar! Weet wat voor mooie dingen er mogelijk zijn. Dan weet je hoe het uitgevoerd moet worden en hoe het beter kan. Als kijker wil je namelijk zien dat de maker moeite heeft gedaan: we moeten de kijker pleasen.
- Bundel je ideeën. Spaar al je ideeën op in een boekje of op je telefoon. Dit kan een idee zijn die onder de douche in je op is gekomen, een mooi citaat dat je hebt gelezen, een gekke situatie waar je in bent beland of een beeld dat je voor je ziet. Als je schrijft, dan dwing je jezelf om opnieuw over je idee na te denken. Uit deze collectie kan je dan altijd putten als je vastloopt!
- Een goede crew is goud. Zorg voor een goede crew, zowel professioneel als voor de moraal. Verzamel fijne mensen om je heen om mee te werken. Ik vind het altijd heel belangrijk om goed voor elkaar te zorgen als je hard aan het werk bent.
Leer mee! Stap in de schoenen van de makers van onze Pitch 2020. Zuig de tips en tricks op die ze van de experts krijgen over research, interviewen, verhaallijn en perspectief!
tips van programmamaker Pieter Hulst
©
VPRO / VPRO Dorst
"We kunnen tegenwoordig niet meer weg komen met niet weten hoe iets moet. Je kan alles opzoeken."
vertel je verhaal met editor Mieneke Kramer
©
VPRO / VPRO Dorst
"Voordat je gaat filmen moet je je afvragen wat je voor je ziet. Welke camerashots ga je gebruiken en wat denk je dat de werking daarvan is?"
- Voel het gedraaide materiaal. Wanneer je materiaal beoordeelt, probeer in eerste instantie te voelen en te lezen wat het ruwe materiaal is. Wat vertelt het beeld, wat vertelt het geluid? Dit geldt voor fictie en docu, en voor de beoordeling van zowel spel als cameravoering en de offscreen wereld.
- Wat wil je vertellen? Wanneer je deze eerste impressie hebt kunnen ervaren, probeer de vertaalslag te maken naar een vertelling. Wat wil je dat het zegt? De tweede stap is belangrijk want daar moet de editor de controle nemen over het materiaal en kunnen analyseren waarom bepaalde shots en geluiden wel of niet werken voor de vertelling die je zelf wil maken.
- Blijf dit herhalen! Probeer gedurende de hele montageperiode te schakelen tussen het blijven ervaren van gemonteerde scenes en het analyseren van de werking van de keuzes die zijn gemaakt.
samenwerken met personages: documentairemaker John Appel tipt
©
VPRO / VPRO Dorst
- Het is een gezamenlijk project. Je maakt nooit een film ‘over’ iemand, je maakt het echt samen. Je moet er voor zorgen dat je bij de research zóveel wederzijds vertrouwen hebt gecreëerd dat het filmen voortborduurt op datgeen wat er in de kennismaking is ontstaan. Bij de één duurt dit langer dan bij de ander. Daar zit soms heel veel tijd in: tijd is ook aandacht, bellen, langskomen, koffie drinken. Dit is ook weer voor iedereen anders!
- Nee betekent twijfel. Als iemand niet mee wil werken aan een programma, probeer dan altijd te achterhalen waarom niet. Als mensen twijfelen zeggen ze namelijk nee. Probeer te kijken waar die twijfel zit. Wat zijn de redenen dat het een nee is en geen ja? Hierbij is het heel goed om te bedenken welk belang iemand er bij heeft om gefilmd te worden.
- Geen lijstje aan vragen. Ga voor een interview op zoek naar een kernvraag die hetgeen waar jij naar op zoek bent zal beantwoorden. Je hoeft je dan niet aan een lijstje van vragen te houden, en dan is het ook meer een gesprek. Dit vergt wel enige oefening! Hoe meer je weet waar je film over gaat, hoe beter je weet wat die kernvraag is.
"Laat je nooit ontmoedigen door een eerdere film die over jouw onderwerp gemaakt is."
kies je thema met documentairemaaksters Isaura Sanwirjatmo & Polina Medvedeva
©
VPRO Dorst / VPRO
©
VPRO / VPRO Dorst
“We vinden het belangrijk dat de mensen die in ons project zitten, zichzelf terug zien zoals ze zijn.”
- Thema’s voor het leven. Vind een set thema’s waar jij je hele leven voor in wil zetten. De ene keer maak je een film, de andere keer schrijf je een boek. Want je vasthouden aan bepaalde stellingen kan je blokkeren. Als je echt iets voelt dan kan je zo veel kanten op en dan kan je het op heel veel verschillende manieren aanvliegen!
- Vertel het op jouw manier. Laat zien wat jij wil laten zien en neem de kijkers mee in jouw fascinatie. Dim jouw stem niet omdat andere mensen het moeten begrijpen!
- Kantel zware onderwerpen naar een kracht. Vermijd het creëren van je hoofdpersonen als slachtoffers. Door het fetisjeren van iets of door een bepaalde afstand te bewaren tot de hoofdpersonen, zet je ze neer als slachtoffer. Dit gebeurt niet als je ze de ruimte geeft. Je kan ook best struggles laten zien, want dan laat je juist ook de kracht zien. Dat kan je heel mooi in beeld brengen.
onderzoek je thema met researcher Soraya Pol
©
VPRO / VPRO Dorst
"Research is een van de belangrijkste onderdelen. Je kan nooit gaan draaien met alleen een vorm en een verhaal."
- Duik een wereld in. Als je een programma wil maken over iets moet je veel over het onderwerp lezen en mensen vinden die het onderwerp leven. Welke mensen hebben er veel mee te maken of weten er veel van? Loop met ze mee. Dit helpt allemaal om een context te creëren en geeft meer body als jij straks met je personages gaat praten! Personages gevonden? Vraag veel, vraag door, luister goed en oordeel niet. Spendeer veel tijd samen en heb geduld.
- Spreek alles uit. Ten eerste moet jij jezelf zijn, want anders gaan mensen dat voelen. En als je ergens onzeker over bent spreek je het uit! Hoe kunnen zij hun diepste zelf geven als jij dat niet doet? Menselijkheid verbindt. Ook moet je open en eerlijk alles vertellen voor het verwachtingsmanagement. Wat betekent het voor hen als zij meedoen? Wat kunnen ze van jou verwachten?
- Ga op zoek naar de ontwikkeling van het personage. Voor het verhaal is het heel belangrijk dat er een bepaalde ontwikkeling in zit. Iemand kan een heel mooi personage zijn met een verhaal, maar als je het de kijker wil laten geloven dan moet je wel iets zien. Gaat er iets gebeuren de aankomende tijd wat impact maakt? Wat dit zou kunnen zijn, daar kom je allemaal achter door de research.
mediakritische tips van Madeleijn van den Nieuwenhuizen
©
VPRO / VPRO Dorst
- De haatkijker. Probeer te formuleren voor jezelf wie je meest kritische kijker is, misschien zelfs iemand die scheldend wegzapt. Wie is dat? Hoe kan je proberen die er toch bij te houden? Misschien een handreiking, of expliciet maken dat je je kan voorstellen dat iemand met mening A of B wel X of Y zal denken. Durf hen aan te spreken, juist ook degenen van wie je verwacht dat ze kritisch zullen zijn!
- Pijn is niet essentieel. Durf persoonlijk te zijn in je werk, maar heb niet het gevoel dat een programma pas van waarde is als jij je persoonlijk kwetsbaar opstelt. Bij sommige maatschappelijk geëngageerde thema's voel je wellicht een zware eigen verbinding, dat is mooi. Maar ook geldt: een programma is niet pas wat waard als jij je pijn op tafel legt. Durf, anderzijds, dus ook te vertrouwen op dat een goed programma niet per se jouw pijn of kwetsbaarheid vereist.
- Preken voor eigen parochie. Betrek mensen in je makersproces die niet uit dezelfde bubbel komen als jijzelf. Of die misschien in je omgeving zitten, maar vanuit een andere hoek over dingen nadenken. Stel je kritisch op jegens jezelf, maar houd ook mensen dichtbij je die dat kunnen zijn. Iedereen heeft blinde vlekken of een overfocus of een te grote deskundigheid - jij ook. Bouw een team om je heen van mentoren en redactieleden die je scherp houden.
"Denk na over hoe je alert kan zijn op je eigen blinde vlekken. Hoe kan je op de vooroordelen van de kijker anticiperen?"
interviewskills van programmamaker Hans Simonse
©
VPRO / VPRO Dorst
- Belangen. Het is heel belangrijk om duidelijk te weten wat de belangen zijn van de geïnterviewde. Jouw belang is duidelijk: je wil dat ze leeglopen voor het programma. Maar wat is hun belang om jou te woord te staan? Wees je hier bewust van, speel in op dit belang en laat dit parallel lopen met het interview.
- Alles in dienst van het doel. Pas de omstandigheden aan aan het doel van het interview. Denk hierbij bijvoorbeeld aan omgeving, kleding en lichaamstaal. Wil je een ‘puur’ interview of een interview met een gevoelig onderwerp? Zorg ervoor dat het een gelijkwaardig gesprek is door de lichaamshouding klein te houden, want jouw attitude moet rust uitstralen. Toon oprechte interesse. De crew moet hier ook van op de hoogte zijn, zodat ze geen ongewenste ongevoelige dingen doen op de set.
- Schroom. Een gelegitimeerd interview is een soort contract dat je aangaat. Dit geeft jou de vrijheid om vragen te stellen die normaal niet kunnen. Je moet er hierbij vanuit gaan dat iedereen zijn eigen grenzen kan aangeven. Je kan ver gaan, maar wees wel eerlijk over alles. Genadeloos is anders dan respectloos. Je wil iemand nog wel in de ogen kunnen aankijken na het interview!
"Je moet je ijdelheid en schaamte opzij zetten. Durf elke vraag te stellen: de slimste interviewers stellen de domste vragen!"
pak je publiek met producent Randy Vermeulen
- Maak een particulier verhaal universeel. Je wil met jouw programma natuurlijk iedereen aanspreken. Zelfs met een niche onderwerp kan je met het gevoel meerdere mensen aanspreken. Kies bijvoorbeeld een herkenbare, of een opvallende arena. Vraag je dan af: wat is de waarde van het vertellen van het verhaal? Wat zijn thema’s die ook heel veel andere mensen kunnen aanspreken? Waarin kunnen mensen zich herkennen?
- Het begin is alles. Begin met een scene waar iets op spanning wordt gezet en die vragen bij de kijker oproept. Bedenk wat het meest grappige, gekke, opvallende of interessante punt kan zijn om mee te beginnen. Waar schuurt het? Waarom zou de kijker door willen kijken? Met welke emotie wil je de kijker achterlaten? Zorg dat je de kijker genoeg, maar niet alle antwoorden prijsgeeft.
- Hou die spanning vast. Voorkom een fragmentarisch verhaal en maak een spannende opbouw. Speel bijvoorbeeld met de chronologie. Van welke belangrijke momenten kan je cliffhangers maken? Wat is spannend om achter te houden? Bedenk je hoe het inzicht van de kijker verandert van begin tot eind!
"Het helpt om de vraag te stellen: wat is het moment dat ik dacht: hier zit een een interessant onderwerp in?"
pitch je plan: tips van hoofdredacteur Maarten Remmers
©
VPRO / VPRO Dorst
- Concept. Probeer zo duidelijk mogelijk uit te leggen wat je plan is. Het klinkt simpel, maar toch gaat het hier vaak fout. Dwing jezelf een beknopte beschrijving van je concept te maken. Wat is de essentie van je plan? Wat wil je doen? Wat is het genre? Hoeveel uitzendingen wil je maken en hoe lang duren ze? Maar omschrijf vooral goed wat jouw plan uniek maakt qua inhoud en aanpak.
- Motivatie. Maak altijd duidelijk waarom je ervan overtuigd bent dat iets gemaakt moet worden. Waarom juist nu, en waarom vind jij het thema belangrijk? Probeer een duidelijke motivatie te formuleren en waar mogelijk te onderbouwen met cijfers, achtergrondinformatie of voorbeelden. Maak duidelijk waarom het thema of onderwerp van je plan volgens jou juist nu relevant is.
- Inhoud. Denk goed na over hoe je programma of film wordt opgebouwd. Wie en wat krijg ik te zien? Wat zijn je keuzes qua vorm en inhoud? Wie ga je aan het woord laten en wat voor scenes ga je draaien? Maak duidelijk hoe je alles inhoudelijk opbouwt, en zorg ervoor dat wanneer je je plan pitcht dat iemand helder voor de geest krijgt wat ie te zien gaat krijgen.