jong en eenzaam, het taboe onder de taboes.
Als we het internet mogen geloven, hebben de meesten van ons veel vrienden. Een paar honderd op Hyves en Facebook en via verschillende wegen laten we iedereen weten wat voor leuks we aan het doen zijn. Biertje hier, feestje daar, romantisch op vakantie, etcetera. Elkaar benaderen is een stuk gemakkelijker geworden en met die vele digitale vrienden kan het leven toch geen moment vervelen? Toch wel. De 22-jarige Laura* heeft 262 vrienden op Hyves en 123 vrienden op Facebook. In het internetloze leven zijn het er drie.
Eenzaamheid is een weinig besproken onderwerp, maar wel een groot probleem onder jongeren. Voor Laura is eenzaamheid constant aanwezig in haar leven. “Eenzaamheid is voor mij het gevoel dat je je alleen voelt wanneer je wel met mensen bent. Dat je het gevoel hebt dat, wanneer je met mensen bent en je weg zou gaan, niemand dat dan merkt. Het is moeilijk uit te leggen. Ik kan heel spontaan zijn terwijl het van binnen heel anders is. Ik ben heel goed in het opzetten van een masker. Het is, denk ik, ook wel een karaktertrekje. Er zijn mensen die zich alleen prima kunnen vermaken en dat heb ik wat minder. Ik heb er hinder van en word er ongelukkig door. Ik heb het gevoel dat ik er alleen voor sta. Eenzaam slaat heel snel over naar ongelukkig. Dan heb ik altijd het gevoel dat het leven nergens toe leidt en ik nooit zal veranderen. Dan voel ik me heel los van andere mensen. Alsof je er niet bij past. Het gaat met ups en downs, dat gevoel. Als ik erbij stil ga staan, wordt het veel extremer, maar als ik iets leuks aan het doen ben, heb ik er eigenlijk geen last van.”
Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem waar veel Nederlanders mee te maken krijgen, ook veel jongeren. Onderzoek richt zich tot nu toe meestal op de Nederlandse volwassen bevolking en er is maar weinig informatie beschikbaar over specifieke doelgroepen zoals jongeren. Toch gaf in een onderzoek van Coalitie Erbij, 43% van de ondervraagde jongeren aan eenzaam te zijn. Coalitie Erbij bestaat uit een groot aantal maatschappelijke organisaties en maatschappelijk betrokken ondernemingen die zich verenigd hebben in een nationale coalitie om eenzaamheid in Nederland tegen te gaan. Jacqueline Kervezee is er Programma Coördinator. “Eenzaamheid is een heel ongemakkelijk gevoel. Als het structureel wordt, is het heel onplezierig als je dat gevoel bij je draagt. Het tast de kwaliteit van het leven aan. Je kan niet meer genieten van de kleine dingen.” Het kan zowel lichamelijke als psychische klachten veroorzaken zoals depressie, angst en slapeloosheid. “Ouderen hebben vaak structureel last van eenzaamheid, terwijl het bij jongeren vaak van voorbijgaande aard is. Ze zijn in de steek gelaten, gepest of gaan bepaalde levensveranderingen door. Omdat ze nog jong zijn, hebben ze vaak nog de veerkracht om iets aan die eenzaamheid te doen. Ouderen accepteren het sneller als een onderdeel van het ouder worden. Jongeren gaan netwerken. Vaak virtueel. Soms treffen ze iemand die ze raakt en sluiten ze zich ergens bij aan.”
Laura studeert in een grote studentenstad, praat vlot, is knap, woont zelfstandig en heeft vrienden. Toch worstelt ze al een aantal jaar met eenzaamheid. Ze is onzeker en ongelukkig. Het gevoel begon langzaam te ontstaan op de middelbare school. Een goede vriendin liet haar van de een op de andere dag vallen en begon andere mensen tegen haar op te zetten. Een grote teleurstelling, die ervoor zorgde dat Laura onbewust een muur optrok. “Ik was toen zo teleurgesteld dat ik in de jaren daarna niet echt mijn best meer heb gedaan om vrienden te maken. Vooral onbewust. Ik had toen wel een vriend maar ik ging me helemaal afhankelijk van hem gedragen. Ik had alleen hem en zijn vrienden. Dat waren natuurlijk niet echt mijn vrienden want als hij weg zou vallen, zouden zij er ook niet meer zijn.” In de contacten die ze had, was het vooral geven. Klaarstaan voor andere mensen maar nooit zelf de vraag krijgen hoe het met je gaat. “Ik was een soort steunpilaar voor ze en het was dus alleen maar geven. Dat breekt je enorm op als je zelf ook met dingen zit.” Bij haar toenmalige vriend kon ze haar verhaal ook niet kwijt. In tegendeel zelfs. Leek de relatie in het begin nog leuk, later bleek wel anders. “Hij ging me dingen verbieden, zoals uitgaan. Daar worden je vriendschappen ook niet beter op. lk raakte op sociaal gebied dus grotendeels afhankelijk van hem.”
Jacqueline Kervezee zegt dat je ervoor moet zorgen dat je een groep mensen op je heen hebt. Een soort konvooi van mensen om je heen creëren.“Op het moment dat je jong bent en je omringt met mensen, ga je met dat konvooi aan mensen onderweg. Daar vallen ook mensen uit maar je hebt er genoeg om je heen. Het is belangrijk dat je je ervan bewust bent dat drie vrienden best aardig klinkt, maar dat ze je ook kunnen ontvallen. Mensen die zich omringd hebben met een konvooi aan mensen, door wie je op verschillende manier geprikkeld wordt, voelen zich doorgaans minder eenzaam.” Via het internet kunnen ook contacten gelegd worden. Vriendschappen aan de andere kant van het land, online dating, anoniem je verhaal vertellen en wellicht lotgenoten treffen. Volgens Jacqueline Kervezee is het dubbel: “Aan de ene kant kan je via netwerken zien wat anderen allemaal aan het doen zijn en voel jij je misschien minder succesvol of zelfs saai. Ook kan je de mensen van je netwerk wel vrienden noemen, maar vallen ze niet onder de noemer ‘betekenisvolle relaties’. Toch zijn de voordelen denk ik groter omdat via het internet de drempel tot contact leggen lager is. Het is een handig opstapje.”
Laura vindt het contact met vrienden anders nu het internet een dagelijkse rol speelt. “Op zo’n groot netwerk als Hyves is zo’n krabbel heel snel gedaan en ga je geen persoonlijke verhalen vertellen. Vroeger belde ik ook heel vaak met de vriendinnen die ik toen had. Met mijn huidige vrienden doe ik dat eigenlijk nooit. Ook als ik ergens mee zit, zou ik ze niet bellen. Eerder sms’en. Dat maakt contact misschien wel oppervlakkiger. Ook zie je op Hyves dat mensen op veel verschillende plaatsen komen. Daar moet je wel vrienden voor hebben. Ik heb drie vrienden en als die het niet leuk vinden om ergens naartoe te gaan of geen geld hebben, houdt het al snel op. Het versterkt soms mijn gevoel van eenzaamheid als ik zie wat anderen allemaal doen. Ik zit ‘s avonds best vaak alleen thuis en anderen gaan uit of zitten op het terras. Ik doe dat ook wel, maar niet zo regelmatig. Ik verveel me dan ook vaak. Dan zit ik maar in m’n eentje. Je hebt het gevoel dat niemand aan je denkt. En als je ziet dat anderen dat allemaal wel hebben, dan vraag ik me af waarom ik dat dan niet heb.”
Op eenzaamheid rust nog een taboe. Mensen schamen zich voor deze gevoelens. Laura maakt er echter voor haar directe omgeving geen geheim van. Zowel haar vrienden als ouders weten ervan. Maar het echt begrijpen doen ze niet. “We zijn met z´n vijven thuis. Ik heb altijd het gevoel dat er veel meer aandacht wordt gegeven aan wat mijn zussen meemaken. De ene zus heeft een eigen huis gekocht en mijn andere zus is zwanger. Dat zijn heel belangrijke dingen, dat snap ik. Maar ik ben bijvoorbeeld heel blij dat ik ben toegelaten tot de master die ik graag wil doen. Dat betekent veel voor mij, dat is de periode waar ik nu in zit. Maar daar wordt dan bijna niks over gevraagd.”
De omgeving zou kunnen kijken waar een eenzaam iemand behoefte aan heeft. Er kan behoefte zijn aan praten of het krijgen van een groepsgevoel. Eenzaamheid ligt ook bij jezelf. Het is een individueel probleem zonder pasklare oplossingen. Bij sommigen zit het in het karakter maar bij de meesten komt het door gebeurtenissen in het leven. “Het allermooiste zou zijn om het taboe te doorbreken. Je kan het niet vóór zijn maar er wel op anticiperen dat je dat konvooi van mensen op orde houdt. Het kan namelijk iedereen overkomen. Maar van eenzaamheid kan je absoluut ook afkomen”, aldus Jacqueline Kervezee. Laura weet dat ze het ook zelf in de hand heeft maar om ook daadwerkelijk dat konvooi op te bouwen, blijkt toch lastig. “Ik weet ook wel dat het bij mezelf ligt voor een deel. Als ik bijvoorbeeld bij een of andere sportvereniging zou gaan, leer ik ook mensen kennen en misschien maak ik wel vriendschappen. Sommige mensen zeggen waarschijnlijk dat je gewoon wat moet gaan doen, maar dat werkt natuurlijk niet in alle gevallen. Ik heb wel eens bij een studievereniging gezeten en daar is het toen niet gelukt. Ik ben daar via mijn toenmalige vriend bij gekomen. Ik denk dat mijn fout is geweest dat ik te veel aan hem ben gaan hangen. De liefde komt bij mij dan op de eerste plaats en je laat andere dingen heel erg vervagen. Pas later realiseerde ik dat het wel dom is dat ik dat zo heb laten gebeuren. Maar die mensen daar hadden ook heel erg een voorkeur voor bepaalde mensen en daar hoorde ik gewoon niet bij. Dan val je er al heel gauw buiten.”
Laura heeft therapie gehad maar zoekt nog steeds naar hulp. De eenzaamheid heeft haar kwaliteit van leven aangetast. “Ik heb niet zo snel dat ik ermee wil stoppen, maar als ik me ongelukkig voel, vraag ik me soms wel af wat voor zin het leven heeft. Ik wil wel gewoon verder met mijn leven en ik ben nieuwsgierig naar wat de toekomst brengt. Ik reken er op dat het beter zal gaan en dat ik nog wel iemand tegenkom met wie ik het leven kan delen. Over het algemeen heb ik er wel zin in. Maar de eenzaamheid is bij mij wel iets chronisch. Het speelt al jaren en blijft terugkomen. Het gaat nooit helemaal weg.”
*Laura is een gefingeerde naam in verband met privacy.
