Europese landen zijn serieus aan het onderzoeken hoe het verder moet met de NAVO mochten de Verenigde Staten zich terugtrekken. De veiligheid in Europa staat onder enorme druk en de oorlog in Oekraine woedt onverminderd voort. Heeft de toenadering van de Verenigde Staten tot Rusland zin? En welke rol speelt eigenlijk China in het conflict rond Oekraine?
Een analyse van diplomaat en oud-ambassadeur in China en Frankrijk Ed Kronenburg en D66-kamerlid Jan Paternotte over de veranderende geopolitieke verhoudingen.

De Oekraïeners lijken verstrikt in een geopolitiek machtsspel. 'De vrede is geen stap dichterbij gekomen', aldus Paternotte over het telefoongesprek tussen president Trump en zijn Russische ambtgenoot Poetin. Kronenburg beaamt dat: 'Poetin kan rustig achterover blijven leunen en kijken wat er gebeurt’. Terwijl de wereld kijkt naar Trump en Poetin, lijkt er weinig aandacht voor de invloed van China. Volgens Paternotte ‘is Rusland een soort vazalstaat van China geworden en compleet afhankelijk ook van China’.

Het D66-Kamerlid denkt ook dat de steun van China aan Rusland ervoor zorgt dat de oorlog voortduurt: ‘dan hadden de Russen het niet gered’. Kronenburg stelt dat de ‘agenda van Xi Jinping China is’ en beaamt dat China steun geeft aan Rusland. Tegelijkertijd wijst de oud-ambassadeur erop dat meer landen banden met Rusland onderhouden. Hij wijst op de Russische olietankers die varen in de Noordzee. Die olie ‘wordt geraffineerd in India en in Turkije. Dus er zijn heel veel landen die die sancties gewoon niet toepassen’.   

Paternotte maakt zich zorgen over de verhoudingen tussen China en Taiwan: ‘Taiwan is voor ons ook belangrijk, NL en Taiwan produceren samen de meeste microchips van de wereld’. ‘Dat raakt onze economie extra’.  
Dat China in 2027 Taiwan zou aanvallen is volgens Kronenberg: ‘Amerikaanse retoriek’. Hij stelt ook dat initiatieven in die richting ‘catastrofaal’ zouden zijn voor de Chinese economie’.  

De Gazanen lijken verloren in de politieke realiteit van dit moment: 'het gaat alleen maar over Oekraïne', aldus Kronenburg. De Tweestatenoplossing 'blijft basis op stabiele vrede in het Midden-Oosten'. Paternotte: 'het raakt de geloofwaardigheid van Europa'.  

Aan het eind van het gesprek stelt Kronenburg dat het politieke gekissebis over Eurobonds er niet toe doet: ‘Waar het om gaat is dat je op zeer korte termijn, de politieke bereidheid aan de dag legt om tot die Europese Defensiegemeenschap te komen. Waarin landen zich ertoe verbinden om echt alles samen te gaan doen’. 

Lees meer

• Media VS: Speciale briefing voor Elon Musk over mogelijke oorlog met China (NOS)
• ‘Dealmaker’ Trump maakt geen enkele indruk op Rusland en Israël, wat gaat er mis? (de Volkskrant) 
• Taiwan’s president labels China a ‘foreign hostile force’ and ramps up security measures citing ‘infiltration’ (the Guardian)  
• Israel and the Israel-Hamas war (CNN) 
• Klaas Knot (DNB): Nederlandse politiek ‘hyperventileert’ over eurobonds (NRC)  
• Diepzeehavens, vliegvelden en ijsbrekers: Trump boekt eerste succes in strijd tegen militaire opmars China en Rusland in poolcirkel (de Telegraaf) 

 

De regering-Trump zaagt aan de stoelpoten van de wetenschap. Springt Europa nu in het gat? Kunnen we Amerikaanse wetenschappers hier nog opvangen?
Maar ook in Nederland staat de wetenschap onder druk: komende week bespreekt de Eerste Kamer de bezuinigingen op het hoger onderwijs. Tegelijkertijd zet Minister Bruins nu in op een fonds om topwetenschappers naar Nederland te halen. Bij ons aan tafel: Casper van den Berg, voorzitter van de Universiteiten van Nederland, en Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving.

De groeiende geopolitieke spanningen lijken ook hun weerslag te hebben op internationale wetenschappelijke samenwerking.  Positief volgens Van den Berg, voorzitter van de Universiteiten van Nederland: ‘In de eerste plaats solidariteit met wetenschappers in andere landen die in de verdrukking zijn. En in de tweede plaats dat het voor Nederland heel belangrijk is om al dat toptalent ook aan te trekken’. De voorgenomen bezuinigingen op het hoger onderwijs zijn volgens Van den Berg dan ook ‘wrang’. Ook Bussemaker vindt het lastig te rijmen: ‘ik zie ook heel weinig coherentie in het Nederlandse beleid over kennis en wetenschap. Want we halen kennisvluchtelingen uit Amerika, maar verder hebben we een migratie en asielbeleid dat daar helemaal haaks op staat’.  

Dat de regering-Trump zaagt aan de stoelpoten van de wetenschap, blijkt uit brieven met vragenlijsten die wetenschappers in Nederland ontvingen. ‘Dat is heel heftig dat zulke vragenlijsten voorgelegd worden omdat het eigenlijk een aanval is op de vrije wetenschap. En aanvallen op de vrije wetenschap moet je gewoon meteen heel serieus nemen’, aldus Van den Berg. Bussemaker stelt dat deze vorm van‘enorme intimidatie’ zorgt voor angst en beperkt ‘dat je een open blik hebt. Dat je dingen durft te zeggen. Dat je durft te twijfelen’.  

Aankomende dinsdag 25 maart debatteert de Eerste Kamer over de begroting van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het hoofdlijnakkoord werd een jaar geleden vastgesteld, maar sindsdien is de wereld volgens van den Berg ingrijpend veranderd. ‘Ik denk dat niemand zal ontkennen dat de wereld er toch wel iets anders bij ligt nu dan op dat moment.’ Die veranderende realiteit dwingt ons volgens hem om opnieuw te kijken naar ‘thema’s zoals defensie en klimaat’. Hetzelfde geldt ook voor ‘kennis, technologie en onderwijs’. Er is volgens hem alle reden om daar nu op een ‘heel andere manier naar te kijken dan een jaar geleden.’

Lees meer

• Europa opent voorzichtig de armen voor Amerikaanse wetenschappers (Science guide) 
• Nederlandse wetenschappers ontvangen per e-mail indringende vragenlijst van Amerikaanse overheid (NRC) 
• ‘De groeiende weerstand tegen kennis maakt het werk van adviesraden lastiger’ (NRC) 
• Wetenschappers uit de VS vluchten naar Frankrijk (De Groene Amsterdammer)  
• Weinig Amerikanen voelen ervoor om op straat te protesteren tegen Donald Trump: ‘Ik denk dat veel mensen zich verslagen voelen’ (de Volkskrant)

Historicus Luc Panhuysen schreef ‘De Burgerbaron’ over Joan Derk van der Capellen, die het volk in 1781 middels het pamflet ‘Aan het volk van Nederland’ op riep zich te keren tegen de verrotte politieke cultuur. ‘Een man met grote idealen. En tegelijkertijd vond hij het ook fijn dat anderen hem zagen hoe hij als een soort van kruisridder namens de grotere gemeenschap, de weerstanden opruimt’, aldus Panhuysen. Joan Derk was ook een onderzoeksjournalist: ‘hij kreeg dan de geur van een misstand en dat ging hij onderzoeken’, in dat opzicht vergelijkbaar met Pieter Omtzigt. Een andere Nederlandse politicus die onder de indruk was van Van der Capellen was wijlen Pim Fortuyn, die een gelijknamig boek schreef: Aan het volk van Nederland.  

Volgens de historicus laat Joan Derk zien ‘Dat populisme en democratie, wezenlijk bij elkaar horen’. Dat er in democratie, ‘gestreden wordt. Maar met woorden’. En democratie een ‘soort van laboratorium’ is omdat er uitwisseling is. 'Juist omdat er op een vruchtbare manier wrijving ontstaat’. Ook toont Van der Capelle dat democratie 'tricky’ is. In zijn pamflet roept hij de burger op zich te wapenen: ‘een gewapende burger is een mondige burger’. Van der Capelle stierf in 1784, vlak voordat de patriottenstrijd ontspoorde: 'dat werd een burgeroorlog'. 

Lees meer

• Aan het volk van Nederland (Joan Derk van der Capellen 1781)
• Meer over Joan Derk van der Capellen